De zelf­stan­dig­heid van je kind stimuleren? Stel jezelf deze 3 vragen

Het liefst zou je je kind voor al het nare in de wereld willen behoeden. Helaas gaat dat niet: je kind gaat vallen en gaat pijn voelen. Maar hij moet ook weer leren opstaan. En daar kun je hem als ouders bij ondersteunen. In deze aflevering van de webserie Opgevoed staat netjes deelt opvoedcoach Steven Pont zijn visie op zelfstandigheid. Tussendoor bekijkt hij herkenbare opvoedfragmenten uit het EO-programma Hoe gaat dat bij jullie thuis?.

Wel of niet loslaten? Stel jezelf drie vragen

Wat is nu de gulden middenweg als het gaat om controleren en vrijlaten? Volgens Steven kun je jezelf in elke relatie – of dat nu met je partner, buurman of in dit geval je kind is – drie verhelderende vragen stellen:

1. Wat is van mij?
2. Wat is van jou?
3. En wat is van ons allebei?

Een voorbeeldje: je dochter klaagt dat ze zich verveelt. “Is dat probleem nu van jou, blijft het iets van haar, of is het iets van jullie allebei?” vraagt Steven. Het antwoord hangt af van de context, legt hij uit: “Als je dochter in het ziekenhuis ligt, zou ik zeggen: maak er dan iets van jullie allebei van, of van jezelf. Maar verveling thuis is vast weer een ander verhaal: dan is het misschien wel háár verveling.”

Handige vuistregel: zelfstandigheid = verantwoordelijkheid

“Is het van mij, van jou, of ons allebei: onbewust beantwoorden ouders deze drie vragen in allerlei opvoedsituaties,” vervolgt Steven. “En daarin kunnen ze behoorlijk van mening verschillen. Ook binnen ouderparen kan de visie op zelfstandigheid uiteenlopen: dan wil de ene ouder het kind meer zelfstandigheid geven dan de andere ouder.”

• Wat kun je doen als je het oneens bent over de opvoeding?

  Wat kun je doen als je het oneens bent over de opvoeding?

Voor ouders die zoeken naar een goede balans tussen loslaten en begeleiden, heeft Steven een handige vuistregel: “Geef een kind niet meer zelfstandigheid, dan het verantwoordelijkheid kan dragen. Dat kun je soms ook best tegen je kind zeggen: ‘Wil je meer vrijheid? Prima! Maar laat me dan ook de verantwoordelijkheid zien die bij die vrijheid hoort.’ Want vrijheid en verantwoordelijkheid horen bij elkaar.”

‘Van spannende dingen groei je’

In de aflevering bekijkt Steven een fragment van een 8-jarig jongetje die graag naar de skatebaan wil, maar daarvan de volledige verantwoordelijkheid nog niet zelfstandig kan dragen: hij durft niet alleen te gaan. Zijn moeder loopt daarom het eerste stukje met hem mee. “Daarmee geeft zijn moeder eigenlijk antwoord op een van die drie vragen: het is van hun allebei,” legt Steven uit. “Met een ingewikkelde term noemen we dat ook wel ‘de zone van naastgelegen ontwikkeling’. Dat is een gebied dat een kind spannend vindt, maar niet bedreigend. Wat het verschil tussen die twee is? Voor bedreigende dingen ben je alleen maar bang, van spannende dingen groei je. Het jongetje dat naar de skatebaan gaat, bevindt zich in die zone van naastgelegen ontwikkeling. Hij vindt het spannend, maar niet bedreigend – omdat zijn moeder op een afstandje meekijkt. Na een paar keer oefenen kan hij het uiteindelijk zelf en wordt hij dus zelfstandiger.”

“Zelfstandigheid is belangrijk, want dit geeft een kind een gevoel van eigenwaarde,” benadrukt Steven. “Kinderen willen zich van nature ontwikkelen – geloof mij: ze willen het allemaal. Als ze de ruimte en het vertrouwen krijgen, zullen ze normaalgesproken de kans grijpen om nieuwe, spannende dingen te doen. Als een kind die spannende zone niet voldoende mag opzoeken, wordt het eigenlijk klein gehouden. Want vergeet niet: je kunt geen zelfvertrouwen opbouwen zonder het vertrouwen van je omgeving.”

‘Het gaat goed, als het fout gaat’

Daarom drukt Steven ouders op het hart: durf het aan dingen gecontroleerd fout te laten gaan. “Sterker nog: voor je ontwikkeling gaat het vaak goed, als het ook enigszins misgaat. Niets is leerzamer dan fouten maken. Dus stuur je kinderen de wereld in, laat ze hun ervaringen opdoen. Want als wij onze kinderen het leven niet laten opvreten, dat vreet het leven uiteindelijk onze kinderen op. Ook als het fout gaat, is dat noodzakelijkerwijs niet slecht voor de ontwikkeling van je kind. Zolang het maar op een gecontroleerde manier gebeurt. Want als het fout gaat, is het wél iets ‘van ons allebei’. We blijven natuurlijk de ouders – en daarmee eindverantwoordelijk.”

Bekijk 'Opgevoed staat netjes' - Steven Pont over zelfstandigheid