Meehelpen in het huishouden: zo leer je je kind be­hulp­zaam­heid

Als kinderen jong zijn, groeien ze op in een omgeving waarin werkelijk alles voor ze wordt gedaan: ze worden gevoed, worden daarna weer uit hun stoeltje getild en kruipen vervolgens weer gezellig door hun leventje heen. Maar langzamerhand kunnen opgroeiende kinderen steeds meer aan en krijgen ze als het goed is ook meer eigen taken binnen het huishouden. In deze aflevering van Opgevoed staat netjes vertelt ontwikkelingspsycholoog Steven Pont waarom helpen in huis waardevol is voor het hele gezin. Tussendoor bekijkt hij herkenbare opvoedfragmenten uit het EO-programma Hoe gaat dat bij jullie thuis?.

Gezinscultuur

In het ene gezin heeft elk kind een eigen taakje, terwijl andere ouders het liefst alles uit handen nemen van hun kroost. Hoe een gezin samenwerkt, heeft volgens Steven Pont alles te maken met de gezinscultuur. Hij legt uit: “Een gezinscultuur bestaat uit de normen en waarden van je gezin: wat is normaal – je normen – en wat is waardevol – je waarden? Wat normaal en waardevol is, bepaalt uiteindelijk wat je precies van elkaar kunt vragen, welk gedrag normaal is, en ook wanneer het bijvoorbeeld ‘fout’ gaat.”

Broodje op het aanrecht

Steven bekijkt een aantal fragmenten van verschillende gezinnen, waarbij een puber in het eerste fragment een paar boterhammen op het aanrecht heeft laten liggen. “Een puber probeert zich los te maken uit de gezinscultuur waarin hij is opgegroeid, door zich juist níét volgens de gewenste normen en waarden te gedragen”, reageert Steven met een glimlach op het fragment. “Op zo’n moment benadrukt de puber even zijn autonomie.”

In het tweede fragment ziet hij dat het hele gezin op een georganiseerde manier meehelpt in het huishouden. “Hier zit meehelpen zo diep in de gezinscultuur ingebakken, dat het er gewoon bij hoort”, knikt hij. “Er is ook geen strijd meer over. In dit gezin laat je je broodje niet op het aanrecht liggen, vermoed ik zomaar – daar is de cultuur gewoon niet naar.” Overigens is er wat Steven betreft geen betere of slechtere gezinscultuur. “Het wordt alleen op een verschillende manieren geregeld, want per gezin zijn andere dingen normaal en waardevol.”

Bekijk 'Opgevoed staat netjes' over helpen in huis

Waarom is kinderen laten meehelpen in het huishouden een goed idee?

Toch blijft de vraag hangen: waarom is kinderen laten meehelpen een goed idee? Meestal ben je toch sneller klaar als je het even zelf doet? Volgens Steven zijn er vanuit de ontwikkelingspsychologie een aantal voordelen te noemen:

Voordeel 1: Je kind leert levensvaardigheden

Steven: “Bijna alle gedrag is uiteindelijk aangeleerd – en dat geldt dus ook voor behulpzaam gedrag. Door je kind taken te geven in het huishouden, leer je je kind dat samenleven echt samen léven betekent: je doet het samen. Je kind leert bij te dragen aan een groter geheel – eerst het gezin, maar later natuurlijk ook de samenleving. Zoiets kun je het beste oefenen in het gezin waar je groot wordt. Want als je steeds meer leert mee te doen met het echte leven, word je daar uiteindelijk groot van.”

Voordeel 2: Je kind leert de principes van relationele wederkerigheid

Steven: “Een ander fundament van dat samenleven is relationele wederkerigheid. De balans tussen wat wordt gevraagd en wat wordt geleverd moet redelijk zijn. En dat leer je in het dagelijks samenleven. Dan begrijpen we ook dat het laten staan van je brood in de keuken niet redelijk is: je neemt meer dan dat je geeft. Daarom hebben we vaker conflicten met pubers. Als ouders vinden we dat de balans tussen wat zij doen en vragen eruit is. Maar ja, dat vinden zij vaak ook!”

Voordeel 3: Helpen in huis draagt bij aan zelfstandigheid en zelfvertrouwen

Steven: “Je kunt als kind trots zijn op het resultaat van wat je allemaal hebt geleerd. En dat draagt uiteindelijk bij aan je zelfstandigheid en zelfvertrouwen. Als jij al weet hoe je het gras moet maaien, maar je vriendje van dezelfde leeftijd nog niet, voel je je daar terecht trots over."

Wel of niet belonen?

Misschien is het verleidelijk om je kind te belonen voor een taakje dat hij heeft volbracht. Maar dit is niet nodig, benadrukt Steven. “Je hoeft geen cadeautjes of wat dan ook te geven. Ze doen gewoon hun taak. Het is normaal dat je meehelpt als je met elkaar samenleeft. Maar je kunt je kind natuurlijk wel bedanken. Waarom? Omdat het de sfeer in huis ten goede komt, je erkenning geeft aan je kind, en omdat je kind dan ook leert dat het uitspreken van waardering normaal is. En dat is fijn als je met elkaar samenwoont en met elkaar leeft.”