Zullen we de maaltijd van de Heer voortaan samen vieren?

Over de maaltijd van de Heer wordt divers gedacht. Almatine duikt in de verschillen en zoekt naar de overeenkomsten. Want waarom kunnen we die eucharistie niet samen delen als protestanten en katholieken?  

In het vorige blog vertelde Charlotte dat het pijn doet om als protestant geen deel te mogen nemen aan de mis. Door katholieken en protestanten wordt verschillend gedacht over de maaltijd van de Heer. Maar is dat genoeg reden om deze niet samen te vieren?

Vervloekte mis

Eerst maar eens een misverstand van protestantse zijde uit de weg ruimen. In vraag en antwoord 80 van de Heidelbergse Catechismus wordt de mis vervloekt omdat ze het offer van Christus zou herhalen. Er is echter geen katholiek die dat beweert. De grote veroordelende woorden moeten we dus schaamtevol terugtrekken. Desondanks blijven er verschillen in theorie en praktijk.

Dit is mijn lichaam

Beide stromingen vieren het avondmaal als een feestelijke en gewijde gebeurtenis die zeer belangrijk is voor de kerk en het geloofsleven. Maar over de aanwezigheid van Christus tijdens de maaltijd bestaat verschil.

Protestanten menen dat brood en wijn de eenheid tussen Christus en ons mensen symboliseert. Katholieken (en oosters- orthodoxen) menen dat Christus zelf tegenwoordig is in plaats van brood en wijn, ook wel transsubstantiatieleer genoemd. Dat wil zeggen dat er iets gebeurt met het brood en wijn dat ervoor zorgt dat Christus zelf werkelijk tegenwoordig is, al kun je dat niet zien. Daarom bewaren katholieken het overgebleven brood en wijn in een speciale tabernakel, terwijl protestanten het waarschijnlijk weggooien.

Of Jezus met de woorden ‘dit is mijn lichaam’ werkelijk bedoelde dat brood en wijn wezenlijk veranderden, lijkt mij sterk want bij de instelling was hij zelf aanwezig. Maar dat het meer is dan een verwijzend teken naar de hemel (zoals het gereformeerde avondmaalsformulier zegt) lijkt mij ook duidelijk. Dat Christus aanwezig is, staat wat mij betreft buiten kijf. Maar daar zou een transsubstantiatietheorie niet nodig voor hoeven zijn..

Verschillen in de praktijk

Dat die theorie wel een verschil maakt in hoe intens katholieken het avondmaal en hun geloof beleven, vind ik wel jaloersmakend. Maar daar zijn ook nog andere redenen voor te geven. De mis wordt elke zondag gevierd, of eigenlijk elke dag. Dat bevestigt hoe belangrijk het sacrament is. In protestantse kerken vindt de viering een paar keer per jaar plaats. Toch zijn er steeds meer kerken die, in lijn met Calvijn, frequenter het avondmaal vieren. Dat gaat natuurlijk wel ten koste van de preektijd, tenzij we bereid zijn om de dienst langer te laten duren… In elk geval bevordert het de eenheid als de frequentie bij protestanten toeneemt.

Nog een praktisch verschil. In katholieke kerken nemen kinderen na hun eerste communie (zeven of acht jaar) deel aan de eucharistie. In veel gereformeerde kerken mag dat pas na de belijdenisaflegging (ongeveer zeventien jaar). Toch is dat ook in toenemende mate aan het veranderen en zijn er al protestantse kerken die kinderen toelaten aan het avondmaal. Ook dat bevordert de eenheid.

Verder zijn er een paar kleine praktische verschillen, zoals het gebruik van een hostie door katholieken en brood/matzes door protestanten. Katholieken dopen stukjes van de hostie vaak in de beker om de eenheid tussen de twee te laten zien. Dat zijn ook geen onoverbrugbare zaken, lijkt me.

Samen vieren

Er valt nog veel meer te zeggen, bijvoorbeeld over de rol van de priester/predikant en het verband tussen avondmaal en kerkscheuringen. De katholieke visie op de eucharistie laat weinig ruimte voor afsplitsing omdat ze de eenheid van Christus’ lichaam heel intens beleven in de eucharistie. Daar kunnen protestanten nog veel van leren. Maar juist om die reden begrijp ik niet dat katholieken protestanten uitsluiten van het avondmaal, al zijn er uitzonderingen.

Wat mij betreft staan eucharistie en avondmaal naast elkaar. Ze spreken elkaar niet tegen, al zijn de accenten anders. Daarom ging ik onlangs van harte in op de uitnodiging die ik kreeg om de eucharistie te ontvangen. En andersom zie ik ook geen reden om katholieken van het avondmaal buiten te sluiten. Uiteindelijk is het ook niet ‘onze’ maaltijd, maar die van de Heer.