Zorg­me­de­wer­ker Dorien over de tekorten in de zorg: ‘Je staat er steeds vaker een avond alleen voor’

Dorien werkt al bijna twintig jaar in de gehandicaptenzorg, inmiddels als meewerkend teamleider. Tijdens haar opleiding kreeg zij een voorovereenkomst, dus toen haar studie was afgerond, kon ze direct aan de slag. Van tekorten in de zorg was in die tijd nog geen sprake. “Er waren genoeg mensen, soms zelfs tientallen sollicitanten.”

Door de jaren heen zag ze dat veranderen. “Eerst ging het aantal zorgmedewerkers nog wat omhoog, vijf jaar terug kreeg ik op een vacature nog een keer 85 reacties.” Daarna ging het echter in rap tempo bergafwaarts. “De afgelopen vier jaar is het een heel stuk minder geworden, er zijn nu regelmatig nul reacties op vacatures.”

Eens per week een douche

De personeelstekorten hebben grote gevolgen voor zorgmedewerkers én cliënten/patiënten. “Je moet steeds vaker alleen werken, of met iemand van een andere afdeling. Dat is voor een keer niet erg, maar als het langer duurt wordt de werkdruk daardoor wel hoger. Er moeten meer diensten opgelost worden en je staat er vaker een avond alleen voor, waardoor je meer moet doen. Dat zie je ook terug in de zorg.”

Dorien werkt voor een organisatie met verschillende woningen, waar de medewerkers elkaar uit de brand kunnen helpen als dat nodig is. Tot nu toe redden zij het daardoor goed, maar in verschillende andere zorginstellingen is haar doemscenario al een werkelijkheid geworden. “Je merkt het als er ergens een personeelstekort is, doordat de cliënten minder verzorgd zijn. Je doet dan alleen de basiszorg, dus je zorgt ervoor dat iedereen gegeten en gedronken heeft en in bed ligt. Dan komt het voor dat mensen maar één keer per week gedoucht worden, en verder een washandje over zich heen krijgen. Gelukkig is dat bij ons nog niet gebeurd, maar als alle teams op een gegeven moment tekorten krijgen, wordt het lastiger om elkaar te helpen die op te lossen.”

Hoe kon het zo ver komen?

Hoe hebben de zorgtekorten zó erg kunnen oplopen? Dorien benoemt dat banen in de zorg vaak weinig aantrekkelijk zijn voor starters op de arbeidsmarkt. “Onder jongeren zien we dat ze graag vastigheid willen, dus vaste werkdagen en -tijden. In de zorg werk je de ene keer ‘s avonds en de andere keer ‘s nachts, dat vinden ze lastig.” Daarnaast geeft ze aan dat veel mensen de vrijheid van een zzp-bestaan verkiezen boven een vaste functie.

Financieel is een baan in de zorg vaak ook niet aantrekkelijk. “Het betaalt niet goed, daardoor zie je dat veel mensen toch een ander soort baan kiezen.” Dorien en haar man zijn tweeverdieners, en redden zich daarom nog goed. “Maar als alleenstaande denk ik dat je het best wel zwaar hebt als je in de zorg werkt. Dan kan ik mij voorstellen dat je iets anders gaat doen.”

Door de nieuwe CAO-onderhandelingen die onlangs hebben plaatsgevonden, krijgen zorgmedewerkers een loonsverhoging van tien procent. De kosten daarvan komen echter grotendeels op het bord van de zorginstellingen terecht. “De overheid helpt een klein beetje, maar de organisatie moet ook betalen, en wordt daar financieel zwakker van.” Daar komt bij dat deze instellingen door het gebrek aan personeel steeds vaker zijn aangewezen op uitzendkrachten en zelfstandigen, waardoor hun kosten nog verder oplopen.

Oplossingen

In het cluster waarin Dorien werkt, helpen de medewerkers van de verschillende woningen elkaar graag als het kan. “Als het ene team wat ruimer zit, en een ander team grote gaten heeft, proberen wij elkaar te helpen. Als je hoort dat iemand interesse heeft in een baan in de zorg, speel je dat door naar een afdeling met een vacature. Die dingen zijn ook nodig, anders krijgen wij het rooster niet meer rond. De organisatie biedt alleen gehandicaptenzorg, dus iedereen is bevoegd voor de ernstig meervoudig beperkte doelgroep.”

Zij-instromers, die sinds Covid-19 in opkomst zijn, bieden volgens Dorien een mooie kans om de tekorten te verminderen. Het wordt hen alleen niet makkelijk gemaakt om van baan te wisselen. “Als zij-instromer begin je qua salaris onderaan de ladder, dat is natuurlijk niet te doen. Ook duurt zo’n traject nu twee jaar, als zij-instromer ben je vaak al op leeftijd, en dan is dat best lang. Ik heb gelezen dat er nu trajecten van een half jaar zijn, waar ze betaald krijgen naar de functie die ze gaan krijgen. Daar wordt dus wel aan gewerkt.”

• Hulp van buiten de landsgrenzen: kan binnenkort iedereen geholpen worden in het ziekenhuis?

  Hulp van buiten de landsgrenzen: kan binnenkort iedereen geholpen worden in het ziekenhuis?

Onze collega’s bij DIT maakten eerder een dossier over de inzet van arbeidsmigranten in de zorg, dat lees je hier. In de gehandicaptenzorg is dat vaak geen realistische oplossing, vertelt Dorien. “Cliënten hebben hier veel begeleiding nodig, en dat is lastig als je de taal niet goed spreekt. Ik denk dat de complexiteit van het gehandicaptenzorg het ingewikkeld maakt, maar in andere takken van de zorg is het misschien een optie. Wij hebben wel een medewerker uit Polen, maar zij woont al dertien jaar in Nederland en kan goed Nederlands verstaan en praten, dat maakt het makkelijker.”

Hart voor de zorg

Ondanks de uitdagingen die het personeelstekort met zich meebrengt, zal Dorien voorlopig niet vertrekken uit de zorg. “Als teamleider legt het soms druk op het rooster, maar het werk met de mensen zelf blijft heel interessant. Je moet sowieso de passie hebben om dit werk te kunnen doen.” Die passie zit er bij Dorien duidelijk in. “Het klinkt heel cliché, maar de gehandicaptenzorg is écht een mooi beroep. De doelgroep van ernstig verstandelijk beperkten is uitdagend, omdat zij zichzelf niet goed kunnen uitdrukken, waardoor je naar alle kleine signalen moet kijken. Het zijn allemaal mooie mensen, die iemand verdienen die voor ze zorgt.”

Ze noemt een voorbeeld uit de praktijk. “Er was één dementerende vrouw met het syndroom van down, die was heel erg eigenwijs. Toen ze binnenkwam dacht ik: oh help. Zij zei altijd: ‘Koffie.’ Ik vroeg dan: ‘Wat zeg je dan? Koffie alsjeblieft.’ De familie was blij dat wij haar wel corrigeerden, want dat was heel lang niet gebeurd. Ze had mijn naam onthouden, en toen ik met zwangerschapsverlof was bleef ze vragen naar Dorien. Toen ik terugkwam zei ze: ‘Mijn schatje is er weer!’ Dat is natuurlijk supermooi, als je zo van betekenis kan zijn voor een ander.”