Zo overleef je moeilijke collega’s

Er zijn moeilijke collega’s in vele soorten en maten. In het boek Hoe overleef ik moeilijke collega’s? worden zeven verschillende types omschreven: grensoverschrijders, praatjesmakers, energieverslinders, bullebakken, negatievelingen, vermijders en wraakzuchtigen. 

Collega’s die je het leven zuur maken

Welk type je collega ook is: hij of zij kan je het leven aardig zuur maken. Neem energieverslinders. “Dat zijn vaak mensen zijn die heel vriendelijk zijn. Ze staan altijd voor je klaar. Maar ze verlangen ook gelijk iets terug. Ze komen zonder te kloppen bij je binnen, hangen eindeloze verhalen op tijdens de pauzes, lenen van alles van je zonder iets terug te brengen.”

Of denk aan wraakzuchtige mensen. Monika: “Stel je voor dat ik wraakzuchtig ben en ik vraag je om mij een plezier te doen. Als jij dat weigert, zal ik dat nooit vergeten. Zodra ik de kans krijg, zal ik je terugpakken. Door bijvoorbeeld informatie achter te houden, waardoor jij fouten maakt.”

Machtsstrijd of uitgeputte redder in nood

Werk je met moeilijke types, dan krijg je vaak de neiging de strijd aan te gaan. Of je probeert uit alle macht de ander op te voeden. Soms functioneer je zelfs als een soort therapeut. Maar volgens Monica zijn al die strategieën gedoemd tot mislukken. “Want voor je het weet, ben je in een machtsstrijd verwikkeld. Of je wordt een uitgeputte redder in nood. Ga ervan uit dat je de ander niet kunt veranderen als hij of zij dat niet wil. Je hebt alleen invloed op je eigen houding.”

Patronen uit de kindertijd

Om te leren omgaan met een moeilijke collega kan het helpen om eerst eens na te gaan waarom iemand zo doet en reageert. “Veel gedragspatronen ontstaan in de kindertijd. Zo groeide de praatjesmaker in veel gevallen op met ouders die voorwaarden aan hun liefde stellen. Een praatjesmaker leert al jong hoe hij zich moet presenteren om aandacht te krijgen en indruk te maken op anderen. En de grensoverschrijder werd vaak vroeger is gepest of op een andere manier buitengesloten. Als zo’n kind volwassen wordt, neemt hij zichzelf voor: ik laat nooit meer iemand mijn rechten afpakken. Eigenlijk kun je ervan uitgaan dat achter veel moeilijke collega’s angstige en onzekere mensen schuilen. Als je dat weet, ga je vanzelf toch anders naar hen kijken.

Kracht en energie genoeg?

Monica adviseert goed te luisteren naar je hart. “Vraag je af: heb ik de kracht en de energie op dit moment om dat te doen? Ben ik bereid om telkens opnieuw duidelijk te maken wat ik wil? Bedenk wel: als je niks doet, gaat zo’n collega steeds verder. Alles zomaar slikken kost je dan misschien uiteindelijk wel meer energie dan dat je dit patroon doorbreekt.”

Hoe je naar mensen kijkt

Ook op een ander niveau is het goed vooraf naar je hart te luisteren. Als christenen mogen we ons grenzeloos geliefd weten door God en dat geeft vrijheid. Als geloof je krachtbron is, kan je besluiten met mensen om te gaan naar Jezus’ wil. Ook de collega die het jou zo moeilijk maakt is in de ogen van God waardevol.

Strategieën

Je collega in zijn waarde laten, is overigens iets anders dan elk gedrag zomaar accepteren. Ook jij hebt waarde. Zoals Monika het stelt: “In geen arbeidscontract staat dat je je je moet laten afsnauwen, overdonderen of intimideren.”

Maar hoe kom je op een goede manier voor jezelf op? Dat vraagt om een goede strategie. In hun boek geven Berger en Bylitza voor elke moeilijk type specifieke adviezen, maar er zijn ook zeker algemene adviezen te geven. Zoals: “Bereid je goed voor. De meeste conflicten worden niet opgelost, omdat mensen zich keer op keer laten verrassen. Dan overheersen de emoties. Heb je een afspraak met iemand, denk dan na over wat je ter sprake wilt brengen. En heel belangrijk: bedenk welke oplossingen je kunt aandragen. Als je zelf met ideeën komt, ga je niet zo snel in de slachtofferrol zitten.”

Let ook op je lichaamshouding als je met een moeilijke collega praat. “Neem een koninklijke houding aan: rechte rug, schouders omlaag, borst vooruit. Die houding zorgt ervoor dat je vrijer kunt ademhalen. Kijk de ander recht in de ogen.”

Communiceren zonder waardeoordeel

Nog een belangrijke algemene handreiking: let op je toon. Communiceer bij voorkeur zonder waardeoordeel. Monika legt uit wat ze daarmee bedoelt: “Als een grensoverschrijder je tijdens een vergadering voortdurend onderbreekt, kun je snibben: ‘Houd toch een keer je mond!’ Maar dat maakt de sfeer er niet beter op. Verstandiger is om op te merken: ‘Marjan, je hebt me nu drie keer onderbroken. Ik wil graag even mijn praatje afmaken, is dat oké?’ Dan laat je deze vrouw in haar waarde, maar stel je wel duidelijk een grens. Je houdt het zakelijk.”

Directe collega of leidinggevende

Monika erkent dat het in de omgang met moeilijke mensen wel scheelt of je te maken hebt met een directe collega of je leidinggevende. “Bij de laatste categorie speelt in veel gevallen de angst voor ontslag mee. Dat vraagt dat je nog beter let op je lichaamshouding en nadenkt over de toon waarop je iets zegt. Neem de positie van je leidinggevende in alle gevallen serieus. Knabbel niet aan zijn of haar zelfrespect. Ik besef tegelijkertijd wel dat niet elk conflict is op te lossen. Soms kun je, om je waarde te behouden, beter op zoek gaan naar een andere baan. Maar niet altijd kan dat. Bedenk dan wel in zo’n situatie: je mag altijd hulp zoeken als je er alleen niet uit komt.”

Hoe kun je moeilijke types herkennen?

1. Grensoverschrijders: breiden hun invloed steeds verder uit, waardoor jij je vrijheid verliest.
2. Praatjesmakers: misleiden graag. Veel geschreeuw, weinig wol.
3. Energieverslinders: chaoten, zorgenkindjes of betweters.
4. Bullebakken: explosief, onberekenbaar, intimiderend.
5. Negatievelingen: zien overal ‘zwakke punten’, enorm kritisch en oordelend.
6. Vermijders: doen er alles aan om conflicten te voorkomen, soms ook vleiers.
7. Wraakzuchtigen: snel gekrenkt, zetten je dingen betaald.

Bron: Hoe overleef ik moeilijke collega’s? Jörg Berger en Monika Bylitza. Uitgeverij Kok, 2020.

Lees ook: Eva werd afgewezen voor een functie omdat ze zwanger was