Zo leer je je kind gezond omgaan met emoties: ‘Wat ging vooraf aan die woedeaanval?’
Opvoedexpert Steven Gielis geeft advies in zijn boek ‘Expeditie gevoel’
Een gelukkig kind: welke ouder wil dat nu niet? Emotionele intelligentie is daarvoor dé sleutel volgens opvoedexpert Steven Gielis. “Kinderen die hun eigen emoties en die van anderen beter begrijpen, zijn sociaal vaardiger en maken makkelijker vrienden.”
Hoge cijfers halen op school, voldoen aan het perfecte plaatje op social media: ruim een op de drie jongeren in Nederland ervaart prestatiedruk – een verdrievoudiging ten opzichte van twintig jaar geleden. Opvoedexpert Steven Gielis geeft in zijn boek Expeditie gevoel graag een beetje tegenwicht aan die hoge druk. “De meeste vakken op school zijn gericht op pure kennis”, legt hij uit. “Naast de klassieke intelligentie wil ik wat meer aandacht vestigen op de EQ: de emotionele wijsheid. Het zou goed zijn als ‘slim zijn’ in onze samenleving niet alleen over taal en rekenen gaat, maar óók over soft skills. Want kwaliteiten als vastberadenheid, empathie en zelfverzekerdheid zijn minstens zo waardevol als cognitieve vaardigheden.
Dat blijkt ook uit onderzoek: kinderen die hun eigen emoties en die van anderen beter begrijpen, zijn sociaal vaardiger. Ze maken makkelijker vrienden en presteren meestal ook beter op school.”
Praten over je binnenkant
In de jaren dat hij in de crisishulp van de jeugdzorg werkte, ontmoette Steven Gielis gezinnen met allerlei problematiek. “Vaak hadden de problemen zich over een lange periode opgestapeld”, blikt hij terug. “Maar als ik met de gezinnen de tijd terugspoelde, ontdekten we regelmatig dat er weinig verbinding en weinig tijd voor gesprek en ontmoeting aan ten grondslag lag. Natuurlijk komen niet alle gezinnen in een crisis terecht – gelukkig niet! Maar in Vlaanderen merk ik wel dat veel mensen aarzelen om over hun eigen emoties en behoeftes te praten. Geleidelijk werd het daarom mijn missie om kinderen en ouders op een laagdrempelige manier iets te leren over emoties. Want hoe doe je dat nu, met elkaar praten over je binnenkant?”
Maak je je zorgen over het mentaal welbevinden van kinderen?
“Absoluut. Ik zie veel kinderen met een laag zelfbeeld en psychische problemen, omdat de maatschappij veel druk op ze legt. Als je goed kijkt naar de landen waar de ‘epidemie van mentale problemen’ het ergst is, zijn dat de landen die de meeste druk leggen op prestaties. De suïciderisico’s onder jongeren zijn enkel nog hoger in een aantal Aziatische landen.
De landen waar de ‘epidemie van mentale problemen’ het ergst is, zijn de landen die de meeste druk leggen op prestaties
Die hoge prestatiedruk begint zo’n beetje bij de geboorte: elk stapje in de ontwikkeling wordt afgemeten aan gemiddeldes, medianen en ideale scenario’s. Loopt je kind al? Wat is het eerste woordje? Al in de kleuterklas krijgen kinderen te maken met ‘moetjes en magjes’, zoals dat in België heet. ‘Magjes’ zijn taken die de kleuters mogen doen als ze daar zin in hebben, en moetjes taken die ze die dag absoluut moeten afwerken. Maar kleuters ‘moeten’ eigenlijk vooral één ding: explorerend leren spelen.”
Wie is Steven Gielis?
Steven Gielis is lector orthopedagogie bij de AP Hogeschool in Antwerpen, en de bezieler van ZITDAZO, een Belgische online community die ouders samenbrengt rond thema’s als weerbaarheid, emotionele intelligentie en hoogsensitiviteit. Hij is getrouwd en heeft twee dochters van 9 en 7 jaar.
Wat was voor jouzelf een bepalend moment dat je dacht: ik vind die emotionele intelligentie echt belangrijk?
“Hoewel ik fijne herinneringen koester aan mijn jeugd, werd er thuis niet veel gesproken over de binnenkant. Dat neem ik mijn ouders niet kwalijk: ze hadden dat in hun jeugd ook niet geleerd, want bij de generatie boven hen werd nu eenmaal ook niet over emoties gesproken. Ze hebben hard gewerkt om mijn broer en mij alle kansen te geven en wilden me goed voorbereiden op de toekomst. Maar soms zorgde dat ervoor dat er wel dingen onder de mat werden geschoven. Op mijn 16e ging ik mee als leiding bij een vakantiekamp. Daar ontdekte ik dat ik goed ben in luisteren en het achterhalen van wat mensen écht bezighoudt. Als je prettig contact hebt met anderen, merkte ik, heb je impact op anderen en kun je elkaar beïnvloeden. En daardoor ontstaan hechte, waardevolle relaties. Er ontstaat ruimte als je als mens gezien wordt, inclusief alles wat er in je omgaat en je gevoelens.”
In je boek roep je ouders op om meer over gevoel te praten met je kinderen. Ga je niet navelstaren van bezig zijn met je emoties?
“Ik doe zeker niet de oproep om elke avond een therapeutische sessie te organiseren bij het avondeten. Ik wil ouders wel inspireren om emoties en behoeften óók een plaats te geven in de opvoeding. Als ouders hebben we weleens de neiging om te zeggen: ‘Je hoeft toch niet bang te zijn? Daarvoor hoef je nu toch niet te huilen? Droog je tranen maar.’ Dit soort opmerkingen helpen niet, want zo leren we onze kinderen niet om zelf om te gaan met een diversiteit aan emotionele ervaringen.
Een kind valt en heeft pijn. Op zo’n moment vergaat de wereld voor dat kind
Een voorbeeldje: een kind valt en heeft pijn. Op zo’n moment vergaat de wereld voor dat kind. Als we dan reageren met: ‘Zo erg is het niet. Sta maar op en ga weer verder’, dan heeft een kind niets geleerd. Sterker nog: als we zeggen dat ze niet mogen voelen wat ze voelen, is dat heel verwarrend en leren we ze vooral een slot op hun emoties te zetten. Maar als we op dat moment simpelweg bij een kind kunnen zijn – ‘ik zie dat je verdriet en pijn hebt’ – geef je erkenning aan die gevoelens. Je zult zien dat het kind niet zal blijven zitten, maar uiteindelijk uit zichzelf weer opstaat. Zo ervaren kinderen dat emoties komen en gaan. Het kan regenen en nog meer regenen, maar uiteindelijk komt er weer zonneschijn.”
Lees ook over:
Liesbeth Kamerling en haar zoons zijn hoogsensitief: ‘Overprikkeling ligt voortdurend op de loer’
Hebben je dochters altijd zin in een gesprek over hun gevoelens? Of zeggen ze ook weleens: ‘Stop maar, papa’.
“Nee, dat zeggen ze eigenlijk nooit, omdat mijn vrouw en ik dat proberen aan te voelen. Nogmaals, we plannen niet elke avond een therapeutische sessie in, maar het is een ingebakken onderdeel van onze opvoedingsstijl. Als ze over iets vertellen wat hen dwarszit, vragen we bijna automatisch: ‘Welk gevoel zit daarachter? Of welke onvervulde behoefte? En hoe heb je dat aangepakt?’ We merken dat de kinderen het van ons overnemen. Zij vragen nu ook regelmatig aan anderen hoe het met hen gaat. Ja, daar ben ik wel trots op.”
Met een snelle beweging veegde ik mijn tranen weg. Wat doe ik nu?, dacht ik
Heb je ook weleens een situatie in de opvoeding gehad waarin je worstelde met een bepaalde emotie?
“Zo’n drie jaar geleden ging ik met vrienden naar Londen, mijn vrouw en kinderen bleven thuis. Terwijl ik alleen op mijn hotelkamer op mijn vrienden wachtte om naar een festival te gaan, zag ik op Facebook een herinnering voorbijkomen van een paar jaar eerder. Toen was ik op datzelfde moment toevallig ook in Londen met drie vrienden. Maar één vriend was in de tussentijd uit het leven gestapt. Ik begon keihard te huilen – en ik ben niet iemand die snel huilt. Precies op dat moment belden mijn vrouw en kinderen me via Facetime. Met een snelle beweging veegde ik mijn tranen weg. Wat doe ik nu?, dacht ik. Bij lezingen en in mijn boeken moedig ik ouders altijd aan om hun emoties ook zelf te tonen. Ik heb de telefoon alsnog opgenomen. Mijn vrouw en dochters zagen meteen mijn betraande gezicht. Dat maakte dat ik nog harder ging huilen.
Maanden later kwam mijn oudste dochter – toen nog maar 6 of 7 jaar – erop terug. Ze vond het erg voor me dat ik verdriet had. ‘Maar het is ook iets dat weer weggaat’, zei ze. ‘En het mag ook weer terugkomen.’ Ik was zo trots op haar. Kinderen horen wat we zeggen, maar ze kijken nog meer naar wat we doen. Het durven tonen van je eigen kwetsbaarheid en emotionele ervaringen is ontzettend waardevol voor je kinderen. Want zo ontdekken ze: mijn papa of mama heeft dat ook.”
Denk jij aan zelfdoding of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfdoding helpt. Neem 24/7 gratis en anoniem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via 0800-0113 of chat op www.113.nl.
Welke emotie vinden ouders over het algemeen het moeilijkst om op te reageren?
Resoluut: “Boosheid. Als kinderen angstig zijn of piekeren, hebben ouders daar meer begrip voor. Dan helpen ze hun kind graag. Maar boosheid ervaren veel ouders als een heel negatieve emotie. Terwijl boosheid ons ook wat vertelt. Want wat ging er allemaal vooraf aan die woede? Als je als ouder inzicht krijgt in die spanningsopbouw tot een ontploffing, herken je de volgende keer de triggers als je kind nog wél aanspreekbaar is. Daarom heb ik het boekje Mijn hoofd is lava geschreven, waarin kinderen leren omgaan met boze gevoelens. Hoe herken je signalen, hoe kun je minder ontploffen? En als je toch ontploft bent: hoe kun je het weer herstellen? Het is niet voor niets ons bestverkochte werkboek.”
Helaas is het leven geen stripverhaal, waarbij er wolkjes boven onze hoofden drijven
Wat maakt dat we juist boosheid zo’n moeilijke emotie vinden?
“Helaas is het leven geen stripverhaal, waarbij er wolkjes boven onze hoofden drijven waarop anderen kunnen aflezen wat ons bezighoudt. En dat is precies waarom het zo moeilijk is: dikwijls zien we alleen het topje van de ijsberg – het gedrag. Vaak vergeten we onder de waterlijn te kijken naar de rest van de ijsberg: naar de gevoelens, gedachten en onvervulde behoeften. Daarom is emotionele intelligentie zo belangrijk: dan kunnen we vragen stellen aan iemand die boos wordt, en zien we die persoon in zijn boosheid en niet in zijn gedrag van de ontploffing.”
Zijn er ook emoties die je zelf nog ingewikkeld vindt?
“Ik zeg altijd: ik ben Bert, van Bert en Ernie. De Bert in mij trekt dingen in twijfel, wantrouwt en kan een beetje grumpy zijn. Die norsheid zit in mijn aard, maar daarin wil ik mezelf ook uitdagen. Ik probeer dagelijks stil te staan bij lichtpuntjes, positieve momenten te koesteren en daar dankbaar voor te zijn.”
Nieuw: online training ‘Het hoogsensitieve kind’
In deze unieke online training, samengesteld door HSP-coach Margreet Bronk, ontdek je meer over de invloed van hoogsensitiviteit op jouw (klein)kind en wat dit voor jullie beiden betekent. Bestel hem nu!
Beeld: Shutterstock
Geschreven door
Arianne Ramaker
