Zijn heilige boeken een reden om in God te geloven?

Zijn heilige boeken een reden om in God te geloven? De boeken zelf geven geen reden om een goddelijke oorsprong te vermoeden. Het is allemaal zeer menselijk en ook vaak tegenstrijdig. Bovendien zijn er meerdere heilige boeken die heel andere dingen over God zeggen. En dan heb ik het nog niet eens over de ethiek die erin voorkomt en vaak strijdig is met hedendaagse normen.

Voor christenen is de Bijbel een belangrijk boek. Vooral protestanten benadrukken: de Bijbel is Gods Woord zelf. Ze spreken grote woorden: de Bijbel heeft gezag, is glashelder, zegt alles wat we echt nodig hebben en is bovendien onfeilbaar.

Dubieuze ethiek

Maar ook de Bijbel ontkomt niet aan de genoemde problemen. Meer dan welk heilig boek is de Bijbel een menselijk boek. Het is ontstaan over een ongekend lange periode, het kent talloze auteurs, en even zoveel genres. De ethiek is naar hedendaagse maatstaven vaak dubieus: genocide, polygamie, doodstraf, slavernij, vrouwenonderdrukking. Je vindt het allemaal in de Bijbel zonder dat het wordt veroordeeld. Bovendien worden veel historische claims tegengesproken door hedendaagse denkers. Van het enorme rijk van Salomo bijvoorbeeld vinden we weinig terug in de archeologie. Ook de intocht in het land Kanaän is omgeven met historische vraagtekens. Bij de evangeliën heb je daar geen hedendaagse denkers voor nodig: ze spreken elkaar op meerdere punten tegen.

Toen in de moderne tijd deze vragen steeds meer op tafel kwamen te liggen, gingen christenen daar verschillend mee om. Ik zie 3 methodes.

Struisvogel

De eerste is de struisvogelmethode: de kop in het zand. Deze gelovige klampt zich vast aan de Bijbel en gaat alleen maar sterker benadrukken dat alleen de Bijbel betrouwbaar is. Vaak wordt de wetenschap dan tegenover de Bijbel gezet als een vijandige kracht die de Bijbel en het geloof kapot wil maken. Dit zie je vandaag de dag heel scherp in het schepping-evolutiedebat debat. God vraagt radicale gehoorzaamheid en dat doe je door je aan het gezag van de Bijbel te onderwerpen. Het is dus eigenlijk niet de kop in het zand, maar de kop in de Bijbel.

Havik

De tweede is de havikmethode. Vanuit een even sterk geloof in de Bijbel gaat deze gelovige de confrontatie aan met deze bezwaren. Boeken worden volgeschreven om alle bezwaren te pareren. De wetenschap zelf is hier niet de vijand, de vragen worden serieus genomen en behandeld. De uitkomst staat echter al wel vast: de Bijbel is betrouwbaar. Als wij dat niet zien, moeten we dus beter kijken en harder zoeken.

Uil

De derde methode is die van de uil. Wijs verheft deze gelovige zich boven de strijdende partijen. Hij houdt van de Bijbel, leest er graag uit. De vragen neemt hij serieus, hij gaat erin mee, maar het deert hem niet. “Het is wel waar, maar niet echt gebeurd,” is een gevleugelde uitspraak van Nico ter Linden. Hij gelooft dat het stellen van kritische vragen ons helpt de Bijbel beter te verstaan en zo Gods stem beter te horen. Waar het om gaat, zijn de verhalen en de wijsheid die daar in zit.

Zelf vind ik dat in al deze drie methodes wel iets goeds zit en ik zoek naar een middenpositie (die heb ik nog niet gevonden). Als een struisvogel goede vragen negeren, is geen heilzame weg, maar de radicaliteit van het je willen onderwerpen aan Gods Woord spreekt me aan. Als een havik wetenschap doen terwijl de uitkomst al vaststaat, is vaak niet zo overtuigend, maar het neemt zowel de vragen als het geloof serieus. Als een uil onderscheid maken tussen ‘waar’ en ‘echt gebeurd’, vind ik niet sterk, maar het verlangen om de vragen serieus te nemen en een derde weg te zoeken om de Bijbel weer ‘gewoon’ te kunnen lezen, herken ik.

Wat mij ook helpt, is dat mijn geloof niet afhangt van de Bijbel. God is groter dan een boek. Het is onmisbaar om Hem te kennen, maar ik heb geen boekgeloof. God laat zich zien in de kerk, in de natuur, in zijn leiding in onze levens. Ook dat hebben christenen altijd al benadrukt. De Bijbel is veel, maar niet alles.

Beeld: Shutterstock