Het Grachtenhuis: ‘Ze werd er eigenlijk ingeluisd’

“Ik wilde heel graag een boek schrijven over een Duitse verzetsstrijder. Hier is nog niet veel over geschreven en ik kon laten zien dat niet alles zo ‘zwart-wit’ is als het lijkt. Veel oorlogsverhalen worden in ‘goed of kwaad’ hokjes gestopt en ik wilde hiermee breken.” Tijdens het schrijfproces komen de personages tot leven, vertelt de schrijfster. “Ik heb me tijdens het schrijven van dit boek drie en een halve maand volledig moeten afsluiten. Mijn agenda was leeg en ik was alleen met mijn personages. Ze kropen echt onder mijn huid en zijn voor me gaan leven.”

Romantic Suspense

“In het boek zitten veel onverwachte wendingen, dit zou je thrillerelementen kunnen noemen. Het grachtenhuisis gelabeld als een roman, maar valt min of meer tussen het genre roman en thriller in. Een spannende roman, eigenlijk. In de Nederlandse boekenwinkels hebben we geen tafel voor dit genre. In het Engels zou Het grachtenhuis binnen de categorie ‘romantic suspence’ vallen. Het genre ‘roman’ geeft meer ruimte en vrijheid waarbinnen je kunt schrijven dan een thriller. Dan mag je een paar bladzijden mijmeren, maar dan moet het wel gebeuren. Ik wil graag een beetje vaart en spanning in een boek brengen, maar ik kan me nu iets meer ruimte veroorloven om het plot goed uit te werken dan wanneer ik een thriller had geschreven. Ik heb dus veel ruimte genomen voor het plot, maar door de spanning en onverwachte wendingen houdt het de aandacht van de lezer beter vast.”

Moffenhoer

“Het verhaal beleef je voor een groot deel door de ogen van Heleen. Ik maak me een voorstelling van de enorme worsteling en de innerlijke strijd die ze doormaakt. Zij moet keuzes maken in a split second en heeft op dat moment niet de informatie die wij nu hebben. Ik heb van tevoren veel research gedaan naar verzetsstrijders. Deze mensen probeerden de beste keuzes te maken, maar daaronder ging een enorme angst schuil. Dezelfde angst die Heleen doormaakt in haar verhaal.

Ook vond ik het belangrijk om het principe van ‘de moffenhoer’ terug te laten komen in het verhaal van Heleen. Ook naar deze vrouwen is lange tijd erg zwart-wit gekeken. Pas de laatste jaren is er meer begrip voor deze vrouwen, die vaak nog jonge meisjes waren en soms ook deden wat ze deden om te overleven. Juist door het perspectief van Heleen te lezen merk je dat er meer kanten aan een verhaal zitten en wat voor effect de vernederingen hebben gehad op deze vrouwen. Hierin was de rol van Joyce ook erg belangrijk, omdat zij vanuit het heden naar Heleens geschiedenis kijkt.” 

Verfrissend

“Er zit ook een lijntje tegenwoordige tijd in het boek. Dit personage, Joyce, leeft in onze tijd en bekijkt en onderzoekt het verhaal van een andere kant. Ze is als laatste van alle personages toegevoegd aan het boek, maar zet de puntjes op de i. Door haar verhaal en perspectief wordt Ralph interessanter en wordt het einde beter ingeleid. Daarbij denk ik dat je door in de tegenwoordige tijd te schrijven, ook een grotere doelgroep aantrekt. Het was ook erg verfrissend om in de tegenwoordige tijd te kunnen schrijven en de verhaallijn in tegenwoordige tijd geeft denk ik een mooi contrast met de verhaallijn van Heleen in '42.”

Mysterie

“In het verhaal is Ralph, de man op wie Heleen verliefd wordt, misschien wel het meest mysterieuze en ongrijpbare karakter. Zijn rol en motieven blijven lange tijd onduidelijk. Eigenlijk is hierin mijn reis met Ralph goed te herleiden. Ik heb lange tijd getwijfeld over Ralph en wat voor rol hij toebedeeld zou krijgen. Eigenlijk wordt het hierdoor alleen maar spannender en onverwachter. Lezers weten minder goed wat ze van hem kunnen verwachten.”

“Ralph is ook het personage dat mij eigenlijk het meest intrigeert. Juist door die onwetendheid over zijn motieven. Ik heb geprobeerd om alle personages een bepaalde gelaagdheid te geven, om er mensen van vlees en bloed van te maken.” De research die Rachel eerder benoemde komt ook terug in Ralph: “Ralph is geïnspireerd op twee personen die echt bestaan hebben en die ook echt voor de Entscheidungsstelle gewerkt hebben. De eerste is Hans Calmeier. Van hem was ook niet direct duidelijk wat zijn motieven waren. Hij heeft 3600 joden gered door hen te ‘ontjoodsen’ terwijl hij wist dat het bewijsmateriaal dat zij aandroegen vervalst was, maar hij heeft ook 1500 aanvragen afgekeurd, met als gevolg dat deze aanvragers gedeporteerd werden naar de vernietigingskampen. Hij verklaarde daar achteraf zelf over dat hij geen keuze had omdat zijn werk anders zou gaan opvallen bij zijn superieuren. Toch maakt dit dat het achteraf lastig is geweest om te bepalen waar hij stond, om zijn motieven te duiden. Dat heb ik met Ralph ook geprobeerd. De tweede persoon waarop ik Ralph heb gebaseerd is Gerhard Walter Wander, een Duitse strafrechtadvocaat. Hij was getrouwd in Duitsland, maar werd in Nederland aangesteld. Hij heeft een verzetsrol gespeeld, maar toen dit opviel, werd hij gedwongen onder te duiken bij de vader van zijn secretaresse. Dit onderduikadres is verraden en Gerhard werd doodgeschoten. Later heeft hij postuum de Yad Vashem onderscheiding gekregen. Ralph is eigenlijk een combinatie van deze personen, met natuurlijk nog een sausje van fictie eroverheen.” 

Ingeluisd

Dat Ralph is een interessante en onverwachte persoonlijkheid is in het boek, mag duidelijk zijn. Toch lees je het verhaal door de ogen Heleen: “Het perspectief van Heleen leek mij interessanter om te lezen en daarbij kon ik me als vrouw ook beter met haar identificeren. Ze wordt er eigenlijk ingeluisd, waardoor het veel spannender wordt. Hierdoor blijven ook de motieven van Ralph langer verborgen.”

Gaslighting

Rachel is alweer bezig met nieuwe projecten: “Ik heb net een contract mogen tekenen voor een tweeluik. Het eerste verhaal gaat zich afspelen in en rondom een kasteel in de Achterhoek, kort na de Eerste Wereldoorlog. Een meisje uit een arbeidsgezin belandt onbedoeld in de prostitutie. Als ze daaruit wordt gehaald door een kasteelheer, lijken haar problemen opgelost, maar worden ze alleen nog maar groter. Een belangrijk onderwerp in mijn volgende boek is gaslighting. Dat is een vorm van manipulatie waarbij de dader de waarheid voor het slachtoffer constant verdraait. Dan slaagt het slachtoffer er steeds minder in op zijn eigen intuïtie te vertrouwen.”