Witte Donderdag: verraad en liefde aan tafel
14 april 2022 · 08:00
Update: 21 november 2024 · 07:42
Witte Donderdag is vernoemd naar de kleur die in de katholieke liturgie op deze dag gebruikt wordt. Wit staat voor 'goed', 'vreugdevol' en 'heilig'. De historische achtergrond van deze dag lijkt niet helemaal aan die kenmerken te voldoen. Kijk maar wat er op die dag allemaal plaatsvond in het verhaal van 'The Passion', tijdens het Avondmaal.
Deze donderdag is een zware dag voor Jezus. Hij weet wat hem allemaal te wachten staat. Eerder die avond hadden Jezus en zijn leerlingen samen een feestelijke maaltijd genoten. Voor Jezus zou het zijn laatste avondmaal worden.
Judas pleegt verraad
Hij zoekt troost en kracht in het gebed in een olijfboomgaard, de Hof van Getsemane. Maar zijn volgelingen leven niet erg mee – ze vallen in slaap. Eén van hen, Judas, pleegt verraad en helpt de vijanden van Jezus hem gevangen te nemen. Ze zullen Jezus martelen en bespotten. Een andere volgeling van Jezus, Petrus, zal hem verloochenen. Het is een zwarte dag, vol droevige gebeurtenissen.
Pascha
Deze dag was voor Jezus en zijn leerlingen heel anders begonnen. Ze zouden samen het Pascha vieren, de maaltijd die het Joodse feest Pesach inluidde. Dat is eigenlijk een bevrijdingsfeest.
Ongeveer 1500 jaar daarvoor was het volk Israël in Egypte tot slavernij vervallen. Maar God bevrijdde hen. De Israëlieten moesten een lam slachten en het bloed daarvan aan de deuren strijken. Er zou een oordeel over Egypte komen, maar de huizen waar het bloed aan de deurpost was gestreken, werden overgeslagen. 's Avonds gebruikten ze snel de maaltijd van ongedesemd brood - er was geen tijd om het deeg te laten rijzen. In diezelfde nacht werden ze door God bevrijd uit de slavernij, ze trokken uit Egypte en gingen op weg naar het beloofde land.
Sindsdien houden de Joden jaarlijks deze maaltijd ter herinnering aan die bevrijding. Ook Jezus en zijn leerlingen zouden dit feestelijke maal samen gebruiken. Voor Jezus zou het zijn laatste avondmaal worden.
Meester of knecht
De maaltijd begon wel een beetje vreemd. De leerlingen gingen gelijk aan tafel, terwijl ze normaal gesproken aandacht zouden geven aan een Joods reinigingsritueel: handen en voeten – ze liepen op sandalen – wassen. Maar toen ze dat oversloegen omdat niemand de minste wilde zijn, nam Jezus deze taak van een knecht op zich en waste de voeten van zijn leerlingen. Petrus protesteerde wel – de anderen accepteerden het klakkeloos – maar Jezus maakte duidelijk, dat dit ook zijn werk was. Hij leerde hen zo om bereid te zijn anderen te dienen.
Bevrijding
Deze keer kreeg de maaltijd een bijzondere wending. Jezus gaf zijn leerlingen een stuk brood en zei: 'Neem en eet, dit is mijn lichaam'. Ook gaf hij hun een beker wijn met de woorden 'Drink er allen uit, want dit is mijn bloed van het verbond, voor velen uitgegoten tot vergeving van zonden' (Matteüs 26:26-28).
Haast onbegrijpelijke woorden, tenzij je iets weet van de Joodse Pesach-traditie. Bij hun jaarlijkse Pesachmaal dachten de Joden aan hun bevrijding uit Egypte en aan het lam dat door zijn bloed hen had beschermd tegen het oordeel. Maar die laatste dag met zijn leerlingen gaf Jezus aan deze maaltijd een nieuwe betekenis. Hij presenteert zichzelf als het nieuwe paaslam. Hij weet dat hij de volgende dag gedood zal worden en dat zijn bloed zal vloeien. Maar daardoor zal hij alle mensen uit de slavernij van de zonden leiden. Hij wil dat zijn leerlingen zich dit altijd zullen herinneren.
Waarom Witte Donderdag?
De woorden van Jezus wekken hoop. Hoop, dat uit het zwartst van de nacht een stralend licht zal opgaan. Daarom: een zwarte dag, maar toch een Witte Donderdag.
Tekst: Roeland Klein Haneveld