Wildernis onder water: verrassingen in oer-Hollandse slootjes

De serie die de EO vanaf dinsdag uitzendt, neemt ons mee op ontdekkingsreis door de verscholen natuur van Nederland, waar flora en fauna afhankelijk zijn van water om te overleven. Samen met onderzoekers en natuurbeheerders verkennen we dit unieke ecosysteem, waarin niet alleen het leven onder water, maar ook de omgeving van water een cruciale rol speelt. Van diepe plassen en snelstromende beken tot de eenvoudige slootjes in polderlandschappen, overal schuilt een wereld vol verrassingen en uitdagingen.

Wonderschone waternatuur

“De meeste natuurfilms die we als EO uitzenden, beslaan verre continenten”, vertelt Jenny Brinksma, coördinator natuurprogrammering. “Met de serie Wildernis onder water blijven we in Nederland en laten we zien hoe wonderschoon onze waternatuur is. We volgen mensen die opzienbarende ontdekkingen doen en zich inzetten om de natuur zowel onder als boven water te beschermen en te koesteren. We zien bijvoorbeeld dat natuurbeschermers in actie komen om de omstandigheden voor kwetsbare soorten te verbeteren. Dit leidt soms tot opmerkelijke transformaties. Zo is de Ringvaart bij Amsterdam, waar geen bootjes meer mogen varen, uitgegroeid tot een levendig waterparadijs.”

Nieuwe kansen

Een van de afleveringen speelt zich af in Noord-Brabant. Beken en nieuwe poelen worden daar een veilige haven voor soorten als de weidebeekjuffer en de felgroene boomkikker. In andere natuurgebieden vindt de steltkluut, een recent gearriveerde vogelsoort, een ideaal leefgebied. Het zijn allemaal voorbeelden van hoe natuurherstel de biodiversiteit kan stimuleren en nieuwe kansen schept voor inheemse en bijzondere soorten.

“In Nederland hebben veel inheemse diersoorten het moeilijk door toenemende menselijke invloed en klimaatverandering”, legt documentairemaker Ilona Maan uit. “Toch blijkt de natuur een enorme veerkracht te hebben wanneer de juiste maatregelen worden genomen. Met een beetje hulp van de mens vinden bedreigde soorten weer een veilige leefomgeving. Zo zien we de wolfsmelkpijlstaart terugkeren in de Gelderse Millingerduinen en herstelt de salamanderpopulatie zich in een beschermd gebied bij Tilburg. Zulke successen laten zien dat natuurbeheer een verschil kan maken voor het behoud van unieke soorten.”

Exotische nieuwkomers

Het waterlandschap is niet alleen van belang voor vaste bewoners, maar ook voor trekvogels en vissen die jaarlijks terugkeren. De lepelaar broedt in Nederland, terwijl de driedoornige stekelbaars van zout naar zoet water trekt om zich voort te planten. Door deze bewegingen ontstaat een ecosysteem dat steeds verandert, niet in de laatste plaats door de komst van exotische nieuwkomers zoals de vuurlibel. Maar niet elke nieuwkomer is even welkom, want de Amerikaanse rivierkreeft kan de inheemse flora en fauna juist verstoren.

“Onderzoek speelt een cruciale rol in het begrijpen van de waternatuur en de soorten die er leven”, vervolgt Ilona. “Zo volgen onderzoekers bijvoorbeeld de meerval op zijn lange tochten door het Nederlandse waterlandschap en ontdekken ze welke obstakels zijn reis bemoeilijken. Door dit soort inzichten ontstaan betere beschermingsmaatregelen die deze vissen helpen.”

Andere minder bekende inheemse soorten zoals de vuursalamander en de Bataafse stroommossel, worden eveneens nauwkeurig bestudeerd. Dit wetenschappelijke onderzoek biedt niet alleen een dieper inzicht in wat de natuur nodig heeft om te floreren, maar ook in hoe oude levensvormen, zoals kiezelwieren, hun plek behouden in ons hedendaagse waterlandschap.

Schaarse ruimte

De schaarse ruimte in Nederland betekent echter dat natuur en menselijke activiteiten vaak met elkaar in conflict komen, blijkt uit ook de serie. Veel diersoorten, zoals de bever, hebben ruimte en rust nodig, maar die zijn niet altijd aanwezig. Gelukkig wordt er steeds meer rekening gehouden met de natuur. Zo kan de bot vanuit de Waddenzee weer de rivieren in trekken en vindt het blauwe icarusvlindertje een veilige plek langs de kustdijken. Waar ruimte wordt gegeven aan de natuur, weet zij zich vaak wonderbaarlijk snel te herstellen.

Nederland kent ook unieke soorten die specifiek verbonden zijn met het waterlandschap. De haring leeft in het Haringvliet, het water dat naar deze vis vernoemd is, en op plekken zoals Kinderdijk kan de purperreiger ongestoord broeden. Het gentiaanblauwtje in Drenthe en het groot blaasjeskruid in boerensloten laten zien hoe onze inheemse flora en fauna zich hebben aangepast aan het Nederlandse landschap.

“Deze zesdelige natuurserie Wildernis onder water levert een boeiend beeld op van het Nederlandse onderwaterleven”, besluit Jenny. “Laat je verrassen door de prachtige zeldzame planten en bijzondere dieren onder de waterspiegel.”