We zijn rijk en hebben veel bezit, maar waarom zijn we niet gelukkig?

Hebzucht is een slechte eigenschap. Dat vindt eigenlijk iedereen, en zeker mensen die zich door het christelijk geloof laten inspireren. In de kerk en uit de Bijbel leer je dat je van je naaste moet houden en delen met wie minder heeft dan jij. ‘Hoed je voor iedere vorm van hebzucht’, waarschuwt Jezus. Als je ten overstaan van God verantwoording af moet leggen over je leven, wat heb je dan aan voorraadschuren vol?

‘Ik hecht niet aan spullen’, zeggen sommigen: ‘het zijn maar spullen en ze zijn vervangbaar.’ Zij stouwen hun huis niet vol met steeds meer bezit, maar houden af en toe een drastische opruiming. Weg met al die overbodige troep! Er zijn opruimgoeroes die daarbij helpen onder het motto: maak je huis leger en je geest krijgt meer rust. Het is een vorm van onthechting die past in een populaire Westerse variant van boeddhisme. Het helpt je alleen niet af van hebzucht. 

Je bent het waard, toch?

Een leeg huis schept namelijk weer ruimte voor nieuwe spullen. En zo blijven we maar consumeren: weggooien en nieuwe spullen kopen. Nieuwe kleren, dingen voor in huis, een stedentripje, elektronica. Leuke of nuttige dingen waar je even blij van wordt. En als de kick voorbij is, kijk je uit naar iets nieuws. 

We worden voortdurend aangesproken als consumenten. Koop dit, koop dat: de laatste trend, grijp je kans, je bent het waard. We krijgen gerichte advertenties op onze telefoon. Wat je zelf nog niet wist dat je wilde hebben, krijg je al voor je in mooie plaatjes. Je hoeft alleen maar te klikken. Kopen is nog nooit zo gemakkelijk geweest. En als je dan denkt dat al dat kopen niet goed is voor de aarde, als je dan denkt aan alle CO2-uitstoot en plasticsoep, dan lees je: duurzaam, energiezuinig. En voor je het weet, heb je weer iets gekocht wat je niet nodig hebt. Hoezo duurzaam? 

In het dagelijks leven leren we in feite dat hebzucht goed is. Dan heet het consumentenvertrouwen. Zolang we blijven kopen, kan de economie blijven groeien. Als maar meer willen hebben is ingebakken in ons systeem en het is niet gemakkelijk om daar niet aan mee te doen. Reclame en marketing zijn overal, tot in onze meest persoonlijke contacten op internet. Ik zou graag willen geloven dat ik me daar niet door laat beïnvloeden, maar dat is niet zo. Het is heel verleidelijk om elk soort vage onrust of onbestemd verlangen om te zetten in een aankoop. Het is een web van hebzucht waar we in verweven zijn. 

We hebben alles, maar zijn niet gelukkig

Prediker, de koning-filosoof uit de Bijbel, wist er alles van. Hij was rijk genoeg om alles te kopen wat hij wilde: comfortabele huizen, mensen die voor hem werkten, luxe en amusement. Hij heeft er hard voor gewerkt, zegt hij zelf, en geen domme dingen gedaan. Dan komt er een moment dat hij er niet meer van kan genieten. Alles gaat hem tegenstaan. ‘Lucht en het najagen van wind’, noemt hij het. 

Hij lijkt op veel mensen in onze tijd. We zijn als Nederlanders nog nooit zo rijk geweest en nog nooit zo depressief. Meer dan een miljoen mensen slikken antidepressiva. En we hebben ook nog nooit zo hard gewerkt. 

Wat maakt je gelukkig?

Prediker gaat op zoek naar wat het leven wel zinvol maakt. Hij ziet veel onrecht. Hij ziet de tranen van de onderdrukten, corruptie, eenzaamheid en ongeluk. Een mens vult zijn buik, maar zijn verlangens blijven onvervuld, concludeert hij. En uiteindelijk wacht ieder levend wezen de dood. ‘Wie kennis vermeerdert, vermeerdert smart’, schrijft hij. Inzicht in hoe de wereld in elkaar zit is nodig, maar maakt niet gelukkiger.

Hoe meer ik weet over de impact van onze productie en consumptie op de aarde, hoe somberder ik soms word. Denk ik goed bezig te zijn met een zuinige laptop, dan blijkt dat het energieverbruik van al die datacentra waar internet op draait enorm is. En in zo’n apparaat zitten metalen uit mijnen waar mensen uitgebuit worden en grond en water onherstelbaar vervuild. 

Leef het leven

Minder consumeren is echt nodig. En langer met je spullen doen. Dingen laten repareren in plaats van ze te vervangen. Ik weet het, maar kan ik zonder de kick van het kopen? Prediker komt uiteindelijk tot de conclusie dat alleen kennis hem niet verder brengt, dat het leven er is om geleefd te worden. Geniet van het goede, is zijn devies. Eet je brood met vreugde, geniet van het leven met de vrouw van wie je houdt, doe wat je hand te doen vindt, geniet van je jeugd en van het leven dat God je heeft gegeven. Hij eindigt met: ‘Alles komt hierop neer: heb ontzag voor God en leef zijn geboden na.’

Voor hedendaagse mensen is het nog moeilijker om vrij te worden van de drang om steeds maar te consumeren. Het is een hele weg om je verlangens uit te zuiveren. Het helpt om af en toe te denken: als ik voor God sta en verantwoording afleg over mijn leven, wat is dan echt belangrijk?

Trees is de auteur van het boek Groene Theologie, uitgeverij Skandalon, € 27,50

In het boek laat ze een andere kijk zien op natuur. Vanuit de Bijbel en de christelijke traditie benadrukt de auteur dat niet de mens centraal staat, maar Gods liefde voor heel de schepping.