'We staan hier op de verkeerde plek'
vandaag · 20:00
Update: vandaag · 21:15
Op donderdagavond 28 november, tijdens de demonstratie tegen antisemitisme bij de Stopera in Amsterdam gaf Rob Oudkerk onderstaande toespraak. Als kind van Joodse ouders was voor hem de maat vol toen werd besloten dat deze demonstratie, om veiligheidsredenen, niet mocht plaatshebben op de Dam. 'Nu maar even niet, het is niet veilig'... Deze zin hoort hij net iets te vaak.
"We staan hier op de verkeerde plek.
Elk jaar op 4 mei herdenken we in Nederland de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog op de Dam. Ook de zes miljoen slachtoffers van de Holocaust. Daar op de Dam bezweren we het kwaad met kransen, gedichten en ritueel vertoon. De NPO doet verslag. En rond de klok van acht waaiert de stilte van de Dam uit over heel Nederland. Twee minuten zijn we stil. Nooit meer.
We staan hier op de verkeerde plek.
Aanvankelijk was de dodenherdenking op de Dam een moment waar alleen de gevallen strijders van de Tweede Wereldoorlog werden herdacht. Pas in 1966 was na protest vanuit de Joodse gemeenschap ruimte om ook de slachtoffers van de Sjoa te herdenken. Nederland maakte een begin met het niet vergeten van onschuldige burgers die werden vermoord omdat ze Joods waren. En iedereen was het er toen over eens en zei het luid en duidelijk daar op die Dam: ‘Nooit meer!’.
We staan hier op de verkeerde plek
Op dezelfde Dam op 4 mei 2020 sprak koning Willem Alexander zinnen die Joods Nederland en vele Nederlanders diep raakten en ontroerden. Ik citeer onze koning: ‘Medemensen voelden zich in de steek gelaten, onvoldoende gehoord, onvoldoende gesteund, al was het maar met woorden. Ook vanuit Londen, ook door mijn overgrootmoeder, toch standvastig en fel in haar verzet. Het is iets dat me niet loslaat.’
De koning maakte een moedige verbinding met de schaduwzijde van de rol van zijn familie in de Tweede Wereldoorlog. Nooit meer zo blind zijn. Niet vergeten.
We staan hier op de verkeerde plek.
Vier jaar na de woorden van de koning op de Dam; 58 jaar na de eerste herdenking van de slachtoffers van de Holocaust op de Dam, zijn wij hier samengekomen - niet op de Dam maar bij de Stopera. In de coulissen van de Dam. Dat plein waar Nederland een keer per jaar samenkomt en het kwaad bezweert met kransen, gedichten en ritueel vertoon. Daar konden en mochten wij niet komen: ‘nee, nu even niet’.
‘Nooit meer’ is ‘ooit weer’ geworden.
-- Tekst loopt door onder de foto --
En ‘ooit weer’ gaat heel geleidelijk. Dat zie je niet aankomen. De stapjes toen in 1939 en 1940: ze staan allen beschreven op de wanden van het Holocaustmuseum. Ik citeer wederom Willem Alexander op de Dam: ‘Het leek zo geleidelijk te gaan. Elke keer een stapje verder. Niet meer naar het zwembad mogen. Niet meer mogen meespelen in een orkest. Niet meer mogen fietsen. Niet meer mogen studeren. Op straat worden gezet. Worden opgepakt. Weggevoerd’.
'Ooit weer’ is nu: draag maar geen keppeltje als je de stad in gaat want je kunt bespuugd, uitgescholden of in elkaar geslagen worden. ‘Ooit weer’ is nu: beveilig de scholen waar Joodse kinderen naar school gaan, elke dag, jaar in jaar uit. ‘Ooit weer’ is nu de gewone Nederlander die denkt: ‘laat ik maar zwijgen want het is politiek niet correct om een Jodenjacht een Jodenjacht te noemen’. ‘Ooit weer’ zijn nu de media die hun woorden zo zorgvuldig kiezen dat daders slachtoffers worden. ‘Ooit weer’ is: ‘duik maar even onder, hou je even gedeisd, doe het nu maar even niet’.
‘Ooit weer’ is de burgemeester van Amsterdam die zegt: ‘ga niet naar de Dam. Het is er nu te gevaarlijk voor jullie. Hier… je mag in de coulissen komen staan. Dicht bij mij, dicht bij mijn werk, bij de Stopera. Daar is het veilig. En ooit, ooit weer mag je op de Dam laten weten dat we eigenlijk nooit meer bedoelen’.
We staan in de geschiedenis nu, op de verkeerde plek."
