Wat we kunnen leren van het Godsbeeld van genderqueer christenen

‘De man mag ambten vervullen en op de preekstoel staan en blijkbaar zijn vrouwen daar niet geschikt voor. Vrouwen zijn dan weer geschikt om crècheleiding te geven of te zingen in de band. Gaan jullie maar lekker creatief knutselen met kindjes dan gaan wij wel vergaderen en de echt serious business...’ – BWR (26)
Er is weinig verbeeldingskracht nodig om de genderverhoudingen in de kerk te duiden. Toch zijn er genoeg mensen die niet in dit beeld passen, bijvoorbeeld omdat hun talenten worden benoemd als slechts voorbehouden aan het andere geslacht, of omdat ze gender op zich heel anders beleven.
Ruim een jaar geleden ging ik voor mijn master genderstudies in gesprek met andere genderqueer christenen, in de hoop een onderwerp aan te snijden waar we het tot nu toe nog weinig over hebben binnen het christendom: genderdiversiteit.

Verscholen voor de regen, met het gepruttel en gefluit van het koffiezetapparaat op de achtergrond, praatten we uren over God, schepping, gender, kerk en liefde. Aan de hand van wat zij mij vertelden, schreef ik mijn thesis Made In Your Image, over wat we kunnen leren van het Godsbeeld van de mensen die God schiep buiten ons ‘Bijbelse’ man-vrouwbeeld om.

De Bijbel is divers

Bewust schrijf ik nu ‘Bijbelse’ tussen aanhalingstekens als het om ons man-vrouwbeeld gaat, want in het eerste gesprek dat ik voerde, werd ik al direct en terecht op mijn vingers getikt. ‘Zodra je van de Bijbel een bijvoeglijk naamwoord maakt, ben je een beetje gevaarlijk bezig, vind ik’, merkt SGB (35) op. Ze vertelt hoe de Bijbel veel te divers is om van één essentialistisch en consistent man-vrouwbeeld te spreken. Zo staan er niet alleen brave huismoeders in de Bijbel, maar ook priesteressen, prostituees, koninginnen, vrouwen die beleid maken of een eigen bedrijf runnen. Hetzelfde geldt voor mannen en we mogen er volgens mijn genderqueer gesprekspartner vanuit gaan dat een dergelijke lijst onuitputtelijk is, ook vandaag nog.

Er is variatie mogelijk

Zo bespraken we ook het scheppingsverhaal; we vroegen ons af hoe we dit precies moeten lezen en wat de invloed van cultuur op dit verhaal is. Een cultuur waarin God mensen de kaders van man-vrouw gaf, volgens BO (23): ‘Alleen, het gaat niet om het kader an sich.’ Zo wordt gender in het scheppingsverhaal ook wel bekeken als een thema waarbinnen variatie mogelijk is: ‘God schiep water en land, ja nou ja’, lacht SGB: ‘ga in een moeras zitten of modder…’
Hoe je het verhaal ook leest, deze groep genderqueer christenen ziet geen ruimte voor de stereotypen die we zo goed kennen, deze worden immers niet beschreven. ‘Er staat niet in de Bijbel dat alle jongens T-shirts met draken erop droegen en meisjes met I'm a Princess’,  volgens IB (22).

Menselijke interpretatie

Het is natuurlijk makkelijk om te zeggen dat non-binaire christenen in dit geval gewoon de Bijbel lezen zoals het hen uitkomt. Sterker nog, voor een deel zal dit ook gewoon waar zijn; herlezen wij immers niet allemaal de Bijbel in onze eigen context? Zoals ook Jezus de Bijbel interpreteerde in zijn culturele context?

Genderqueer christenen die een gendernormatieve lezing van de Bijbel ter discussie stellen, zijn toch niet heel veel anders dan conservatieve (vaak cisgender man) christenen die een lezing benadrukken waarin God toch vooral mannelijk is. Het laat vooral zien hoe ons menselijke begrip van de Bijbel bestaat uit onze eigen interpretatie in onze eigen context. Echter, het actieve herlezen en uitdagen van dominante ideeën toont dat genderqueer christenen zich meer bewust zijn van deze rol van menselijke interpretatie. We kunnen veel leren van een dergelijke kritische houding. Uiteindelijk zouden we kunnen zeggen dat iedereen de neiging heeft om God te creëren naar zijn eigen beeld, of dit nu een rigide of een meer ongrijpbare God is.

Een ongrijpbare God

Uit de gesprekken werd mij vooral duidelijk dat we van genderqueer christenen mogen leren hoe gendernormativiteit ons blind maakt voor de complexiteit van God. Als vanzelf refereren we aan God als een man, waarschijnlijk vooral omdat we zijn opgevoed met het beeld van God als mannelijk. Genderqueer of niet, we zijn geneigd dit beeld weer door te geven. Maar als we God blijven beschouwen als alleen maar mannelijk, missen we een heel groot deel.

Zo geven enkele van mijn gesprekspartners voorbeelden uit de Bijbel, maar ook uit hun eigen ervaring, waarin God zich presenteert als een vrouw of als vrouwelijk. Zo vertelt BWR bijvoorbeeld over hoe God zich presenteert als el rachoem (Hebreeuws voor barmhartige God). Rachoem is afgeleid van rechem, dat baarmoeder betekent. ‘Dat vind ik mooi, om al die zachte krachten ook als Goddelijk te zien.’ Het Godsbeeld van genderqueer christenen bestaat dan ook, naast onvoorwaardelijke liefde, uit beschrijvingen als ‘mysterie’ en ‘eindeloos creatief.’

Genderqueer christenen tonen mij dat gender, het (westerse) systeem zoals wij dat kennen, tekortschiet om God te beschrijven. Als we door een dergelijke lens naar God blijven kijken, zouden we een God missen die ongrijpbaar en complex is. Sterker nog: we zouden zelfs kunnen falen iets van God te zien in hoe genderqueer christenen naar Hun beeld geschapen zijn.