Wat moet je met geweld in de Bijbel?

Noach zit veilig in zijn boot met zijn gezin, maar de rest van de mensheid verdrinkt. Een groep kinderen scheldt Elisa uit voor kaalkop en een paar berinnen doden ze allemaal. Jozua trekt het land Kanaän binnen en vernietigt stad voor stad… Als kind vind je het spannende verhalen, maar als volwassene kun je er steeds minder goed tegen. Moest het nu echt zo hard? Kon het niet wat minder? Is dit nu God? We hebben Hem toch leren kennen als liefdevol?

Dit is het lastigste probleem bij het lezen van de Bijbel. Ik kom regelmatig gelovigen tegen die hierop stuklopen. Het is ook iets wat atheïsten mij regelmatig voor de voeten werpen: is dit nu de God die jij wilt dienen…? In de afgelopen jaren heb ik een manier gevonden om ermee om te gaan. Niet dat ik alles heb opgelost, maar het geeft wel wat rust.

Minder erg dan het lijkt

Het eerste wat ik heb gedaan, is nauwkeurig lezen. Toen ontdekte ik dat het geweld minder groot is dan het lijkt. Zeker, ook een enkel sterfgeval is al verschrikkelijk genoeg, maar het helpt mij toch om te beseffen dat het gaat over enkele tientallen incidenten in duizenden jaren. Zeg, een á twee per eeuw. Een willekeurige krant beschrijft per dag meer geweld.

En wat staat er precies? Bij veel narigheid wordt God helemaal niet genoemd. Die berinnen die de kinderen doden – we vullen daarbij zelf in dat God die dieren stuurt, maar dat staat er niet. Ananias en Saffira vallen dood neer, maar de oorzaak lezen we niet. Simson kiest er zelf voor om met een ezelskaak op de filistijnen in te slaan. In mijn hoofd had ik dat veel groter gemaakt, besefte ik. 

Soldaten of burgers

Ik ontdekte ook dat Bijbelvertalingen het geweld verergeren. Het woord dat vaak met ‘duizend’ wordt vertaald, kun je ook als ‘groep’ lezen. Dan zijn er niet ‘twintigduizend’ mensen vergaan, maar ‘twintig legereenheden’. Het woord ‘stad’ in je bijbeltje, betekent meestal ‘kasteel’. In Jericho waren voornamelijk soldaten gelegerd en geen onschuldige burgers. Uit archeologische ontdekkingen blijkt bovendien, dat het er niet meer dan een paar honderd waren.

Dat stelde ik me eerder toch erger voor… En dan staat er dat de vijand ‘tot de laatste man’ vernietigd is, maar dezelfde zin gaat verder over wie er ‘ontkomen waren’. Dat kan logischerwijs niet, zou je zeggen. Wel als je beseft dat Jozua geen wiskundige taal gebruikt, maar eerder spreekt als een voetbaltrainer, die bijvoorbeeld zegt over de andere ploeg: ‘Er is niets meer van ze over!’ Wiskundig gezien is dat onzin, maar iedereen snapt wat hij bedoelt. Kortom, toen ik de echte bedoeling van de Bijbel tot me liet doordringen, maakte dat mijn vragen toch wat rustiger.

Een verschrikkelijke uitzondering

Wat mij ook hielp, is dat ik besefte dat God alle geweld verschrikkelijk vindt. Hij rouwt zelfs als er dieren sterven, vertelt Hij aan Jona – daarom redt Hij Ninevé. God heeft geen enkel grammetje plezier in ellende. Sterker nog: Hij vindt het veel afschuwelijker dan wij, want Hij kent alle pijn van alle mensen. Dat maakt het Oude Testament al duidelijk en dat zie ik ook bij Jezus. Ik hoef me als gelovige dus niet gedrongen te voelen om iets goed te praten – Jezus verafschuwt elk geweld, God evenzeer, en ik mag dat dus ook.

De vraag wordt dan natuurlijk waarom God – hoewel Hij het verschrikkelijk vindt – toch geweld laat toepassen. Misschien kun je het vergelijken met een chirurg. In sommige operaties is verdoving onmogelijk en lijdt de patiënt om later gezond te zijn. Dat heb ik zelf meegemaakt. Ik had mijn arm op twee plekken gebroken en de specialist moest die door omstandigheden zonder verdoving zetten. Dat was hels en mijn arm staat nog steeds scheef, maar het was op dat moment de enige optie.

God is stilletjes bezig

God kan iedereen totaal Zijn wil laten doen, zodat het hier een soort paradijs wordt. Maar Hij heeft ervoor gekozen dat we eerst een periode zelfstandig onze weg kunnen ontdekken. Intussen is Hij stilletjes met ons bezig en probeert Hij ons subtiel op de goede weg te brengen. Hij grijpt zelden opvallend in en er gebeuren dus soms grote drama’s. Maar enkele keren, lang geleden, maakte Hij een uitzondering. Jezus zou geboren worden in Israël, en toen dat volk bedreigd werd en daarmee de redding van de wereld, greep God in. Dat is het geweld in de Bijbel: een extreme noodgreep, bedoeld om de redding van de wereld veilig te stellen, die God verschrikkelijker vond dan wij ooit kunnen vinden.

Gebruikte Bijbelteksten: Genesis 15:13,16; Jozua 10:20-21; 2 Koningen 2:23-24; Ezechiël 33:11; Klaagliederen 3:33; Jona 4:10-11; Handelingen 5:1-11. 

Tekst: Reinier Sonneveld

Beeld: Kalma Design

Bron: Visie 2015, nr. 20