Wat je van Daniël kunt leren over de hedendaagse leeu­wen­kui­len

Twee theologen – Erik en Marco – lezen Daniël 6.

Uw God die u zo vasthoudend dient, zal u redden!

Het utopische leven van wie God aanbidt

Erik:

Daniël in de leeuwenkuil is een van de bekendere zondagsschoolverhalen. De narratief leent zich er uitstekend voor. Een godvruchtig man die voor zijn geloof moet boeten, gered wordt door God en het respect van de goddeloze koning terugwint. Eind goed al goed. Geen rafelrandjes, nauwelijks imperfecties. Het utopische leven van wie God aanbidt.

Dit soort verhalen zijn voor mij als theoloog de lastigste om van verdere betekenis te voorzien. Doe me dan maar de mopperende Job, Jezus die zich verlaten waant door God of desnoods Elia met zijn moordende beren. Daar schuurt het leven met de leer, en ontstaat ruimte om jezelf tot de tekst te verhouden.

Stoïcijns volhouden is soms precies het goede om te doen

Daarom heb ik dit hoofdstuk minstens tien keer gelezen, en de details op me in laten werken. Het interessantste wat me daar opviel; Daniël tart het lot niet door op een plein rond te schreeuwen hoe groot zijn eigen God is. Hij doet zoals hij altijd doet. Maar dat is ineens abnormaal. Dat doet me denken aan de wereld van nu. Wat vijf jaar geleden nog gangbaar was, is ineens fake news. En voor je het weet, hoor je bij de elite en laat je de oren hangen naar de verderfelijke Main Stream Media (MSM).

Dat is de verborgen les die ik uit Daniël haal: een veranderende wereld is geen reden om zelf op hoog tempo mee of tegen te veranderen. Stoïcijns volhouden wat je altijd deed, is soms precies het goede om te doen. Als je de spreekwoordelijke leeuwenkuil doorstaat, valt je uiteindelijk respect ten deel.

Marco:

Waarom is dit verhaal opgeschreven? Om te Daniël als een lichtend voorbeeld van een geloofsheld te laten zien? Zo is het zeker wel gelezen. Vrome joden die in vreemde landen leefden, hebben Daniël als voorbeeld als rolmodel genomen. Om te integreren zonder hun eigen overtuigingen op te geven.

Ze hebben daarbij onder ogen gezien dat ook zij ergernis opriepen. Ze wisten ook maar al te goed dat God niet altijd de muil van de leeuwen (maar al te vaak van menselijke aard) toesloot… Daniël 6 lijkt me dan ook zeker niet geschreven om een statement te maken dat God altijd op zo’n manier uitkomst biedt…

Waar kennen we Darius nog meer van?

Maar de schrijver zou nog een ander doel met deze geschiedenis gehad kunnen hebben. Laten we eens kijken naar die andere hoofdpersoon die met name genoemd wordt, koning Darius. We kennen hem ook uit de Geschiedenissen van Herodotos die generaties gymnasiastes hebben moeten doorworstelen.

We kennen hem ook uit een inscriptie die hij zelf heeft laten aanbrengen. In deze zogenaamde Behistuninscriptie beschrijft hij alle tegenstanders die hij in zijn eerste regeringsjaren doorlopend en vasthoudend heeft moeten bevechten. Als ik lees hoe hij met ze afgerekend heeft, dan zie ik wel wat overeenkomsten met Daniël 6. Darius neemt geen risico op herhaling.

Wat ik interessanter vind, is dat Darius zijn overwinningen in de inscriptie toeschrijft aan Ahura Mazda, de Perzische oppergod. Hij doet dat op een manier die haast de indruk wekt dat hij deze als enige god zag. Dat zet het slot van Daniël 6 in een ander licht. Misschien zag Darius de God van Israël wel als dezelfde als zijn eigen god.

Gezwabber versus vasthoudendheid

Tot zover de overeenkomsten, laten we nu eens naar de verschillen kijken. Want Darius komt in dit verhaal nou niet zo sterk over, en zeker niet vasthoudend. Wat een gezwabber. Zich eerst laten ompraten door een stel vleiers om een belachelijk decreet uit te vaardigen, vervolgens proberen daar weer onderuit te komen. Zich door diezelfde lieden klem te laten zetten, een nacht wakker liggen zonder iets te doen en vervolgens gruwelijk wraak te nemen.

Het is wat ironisch dat Darius dat verschil zelf benoemt in vers 16 en 20 als hij het heeft over de God die Daniël zo vasthoudend dient. Vasthoudender dan hij hier zelf is. Het Aramese woord voor ‘vasthoudend’ komt alleen op deze plek voor in de Bijbel. Ook daarmee vestigt de schrijver de aandacht op het contrast tussen deze joodse balling en de koning van Meden en Perzen.

De spot drijven met menselijke koningen

Daarmee is dit verhaal misschien wel vooral bedoeld om de spot te drijven met menselijke koningen, die uiteindelijk niet standvastig en betrouwbaar zijn. Een tamelijk actuele waarneming, lijkt me. Het is dan tegelijk een opdracht om zelf wel vasthoudend te zijn. Om vast te houden aan je eigen geloof. Niet om het anderen op te leggen, zeker niet ten koste van anderen, maar juist met risico voor jezelf.

Erik Drenth studeerde theologie en journalistiek (beide MA RuG), en is wethouder van financiën, onderwijs, sport en cultuur in de gemeente Midden-Groningen.

Marco de Vos is docent Oude Testament aan het Baptisten Seminarium en astronoom.

Lees hier de vorige aflevering terug.