Wat is het Poerimfeest?

Poerim in de Bijbel

Poerim is een uitbundig en vrolijk voorjaarsfeest dat wel iets wegheeft van het katholieke carnavalsfeest. Iedereen komt verkleed naar de synagoge: sommigen als koningin Ester, anderen als oom Mordechai, of hoe ze ook maar willen komen. Die avond wordt in de synagoge de boekrol met het verhaal van Ester voorgelezen. Steeds als de kinderen de naam horen van de boosaardige Haman die het Joodse volk wil uitroeien, beginnen ze te gillen en te fluiten. Ze maken zoveel mogelijk lawaai met ratels, zodat zijn naam niet meer te horen is.

De oorsprong van Poerim kun je ook lezen in het Bijbelboek Ester. In dit verhaal smeedt de hooggeplaatste Haman een complot om het Joodse volk uit te roeien. Dankzij het moedige ingrijpen van koningin Ester en haar oom Mordechai gaan zijn plannen niet door. Haman, die eerst een hoge positie heeft en wil dat de Jood Mordechai voor hem buigt, moet later zelf buigen voor Mordechai. En hoewel Haman wil dat Mordechai ter dood gebracht zal worden, wordt hij uiteindelijk zelf gedood.

De betekenis van poerim

Het woord ‘poer’ komt uit de Oudperzische taal en betekent ‘lot’. Daarom wordt Poerim ook wel Lotenfeest genoemd. Haman bepaalde – naar Perzisch gebruik – met een lot op welke dag de massamoord moest plaatsvinden. Op het Poerimfeest herdenken de joden dat hun lot een wending nam: de dag die hun ondergang zou worden, veranderde in een feest.

Poerimgerechten: hamansoren en hamanstaschen

Poerim eindigt met een feestmaaltijd. Terugkerende versnaperingen zijn de hamansoren: krokant gefrituurde koekjes met veel poedersuiker. Een andere benaming voor deze koekjes is ook Kiesjeliesj of hamansflappen. Vaak worden ze verward met de driehoekige deegkoekjes die hamantashen heten. Deze hamantashen worden gebakken met allerlei vullingen, waaronder maanzaad (de traditionele variant), dadels, noten of chocoladepasta.

Behalve voor het heiligen van de sabbat en de feestdagen moedigt het jodendom het gebruik van alcoholische dranken niet aan. Maar het Poerimfeest vormt een uitzondering: sommige joden vinden dat volwassenen bij Poerim dronken mogen worden. Zó dronken, dat ze uiteindelijk het verschil tussen ‘vervloekt is Haman’ en ‘gezegend is Mordechai’ niet meer weten.

Poerimgrap

In de aanloop naar het Poerimfeest maken de joden graag een grap, net zoals Nederlanders dat rond 1 april doen. De grap moet zo dicht mogelijk bij de waarheid liggen, en daardoor halen de grappen vaak de media. In 2017 dolde de Nederlandse rabbijn Benjamin Jacobs christelijke media en politiek door te zeggen dat hij zich als lijstduwer verkiesbaar stelde voor de Tweede Kamerverkiezingen. “Poerim is een vrolijk feest,” legde hij uit toen het een poerimgrap bleek. “Kinderen verkleden zich en volwassenen halen grappen uit. Het doel voor ons is om de Haman te transformeren tot een Mordechai. Dan is het kwaad geen kwaad meer, maar hoort het bij het goede. Vandaar het verkleden, en daarom de poerimgrappen.”

• Lees ook: Wat is Chanoeka?

Ook in 2020 haalde een poerimgrap het nieuws. Zo liet de Liberaal Joodse Gemeente uit Amsterdam begin maart weten dat ze ‘multifunctionele mondkeppels’ besteld hadden in de strijd tegen het coronavirus. Door de keppel voor mond en neus te binden, zou die beschermen tegen infectiegevaar.

Beeld: ANP