Wat hebben christenen toch met Israël?

Wat hebben christenen toch met Israël, op zich een onbeduidend stukje grond aan de Middellandse Zee? Wel een volk met de oudste papieren. Een telefonisch rondje met dr. ir. Jan van der Graaf, ds. P. den Butter, Eimert van Middelkoop, drs. Ronny Naftaniël en ds. A. Jonker levert veel dezelfde geluiden op met verschil in nuance.

Heilsplan
Van der Graaf: „Christenen zijn als wilde takken geënt op de tamme olijfboom, zoals Paulus dat zegt in Romeinen 11. Israël is de boom en wij zijn de takken. We hebben Gods openbaring via Israël ontvangen. We hebben Jezus Christus via Israël ontvangen. We hebben de apostelen via Israël ontvangen. Daar is het allemaal begonnen. Het Evangelie is vanuit Jeruzalem naar de wereld gegaan en dat betekent dat Israël onze oudste broeder is.“
Den Butter: „De zaligheid is uit de Joden. Dat geeft een blijvende verbinding tussen christenen en het volk Israël. Het Oude Testament hebben we met de Joden gemeen.“
Van Middelkoop: „Christenen hebben iets met Joden, omdat God met de Joden een bijzondere band heeft. Christenen, afkomstig uit de heidenen, hebben veel te danken aan het volk waaruit de Christus is voortgekomen. Dat is ten diepste de band die je hebt met het Joodse volk. Die band loopt via God. Geen christelijk sentiment of zoiets, maar die band is gefundeerd in het heilsplan van God met de Joden.“
Jonker: „Ik ben er diep van overtuigd dat er zonder het Joodse volk geen kerk zou zijn. God heeft Zich aan het Joodse volk geopenbaard. De Here Jezus als de Messias is geboren uit het Joodse volk en vanuit dat volk hebben we het Evangelie van Gods genade gehoord.“

Maar voor niet-christenen is Israël net zoiets als Griekenland?
Van der Graaf: „Wat voor christenen geldt, geldt ook voor de wereld, omdat Gods historie boven onze menselijke geschiedenis staat. Er is maar één schepping en daarin heeft Hij ooit maar één volk verkoren, het oudste volk. Dat zouden alle volken moeten belijden. Maar het uitverkoren-zijn mag zich nooit op verkorenheid laten voorstaan, want dan komt het Evangelie in het geding. Het is het volk dat met Abraham uit Ur der Chaldeeën gekomen is. Daar is de geschiedenis van de mensheid begonnen.“
Den Butter: „Niet-christenen hebben in feite vanwege de judeo-christelijke cultuur, waar iedereen in deelt, toch ook veel aan Israël te danken. Veel van onze beschaving is wel degelijk via het jodendom en in het verlengde daarvan via het christendom naar ons toegekomen. Onze cultuur heeft toch zijn wortels in het jodendom.“
Naftaniël: „Er zijn tal van mensen die zich niet christelijk noemen en ook niet Joods zijn, die toch met Israël iets anders hebben. Die zien het als een democratie, ze zijn er geweest, hebben er kennissen of familie wonen. Er wonen zo’n tienduizend Nederlanders in Israël en tienduizend Israëli’s hier. Zij zien dat Israël wordt omringd door landen die niet democratisch zijn en voor een deel uit zijn op de vernietiging van Israël. Dat zijn motieven waarom ook niet-christenen achter Israël staan."

Steen des aanstoots
"God heeft dit land aan het Joodse volk beloofd," gaat Naftaniël verder. "De relatie tussen het land en het jodendom komt in elk gebed en handelen voor. Dus in zoverre heeft het land voor religieuze Joden een Goddelijke betekenis. Maar lang niet voor alle Joden, omdat de meesten niet religieus zijn.“
Van Middelkoop: „Joden hebben ook bij niet-christenen iets opgeroepen. Er is een lange geschiedenis van antisemitisme geweest, uitmondend in de holocaust. Ook bij niet-christenen zijn er, zeker na de vestiging van de staat Israël, gevoelens van diepe morele verplichtingen jegens de Joden. Dat kom je ook in de Partij van de Arbeid tegen. Politiek heb ik daar wat aan.
Een van de bijzondere kenmerken van het Joodse volk is dat het op die historische grond na bijna tweeduizend jaar erin slaagde een eigen staat te stichten. Dat is ook een aangevochten kennis. Het is een steen des aanstoots voor de hele Arabische wereld.“
Jonker: „Die bijzonderheid voor Israël kunnen we eigenlijk alleen maar uitspreken vanuit een bepaalde visie op Israël in het kader van Gods openbaring. Een atheïst zal Gods openbaring naast zich neerleggen. Voor hem is Israël vergelijkbaar met elk ander volk. Maar ik hoop wel dat de ongelovige opmerkt dat er in de gang van de historie met Israël iets bijzonders aan de hand is. Argumenten om in God te geloven zijn: de Bijbel als Gods bijzondere openbaring, de schepping als Gods algemene openbaring, maar ook Gods handelen met Israël.“

Maar is de huidige staat Israël onder Sharon en zijn leger ook Gods uitverkoren volk, Zijn oogappel?
Van der Graaf: „Dat zou ik absoluut niet zo willen zeggen. Ik heb er nooit een geheim van gemaakt dat de Palestijnen net zo goed recht op een staat hebben als Israël. Israëls politiek is niet boven kritiek verheven. Bovendien wisselt die politiek met de regering die aantreedt. Dus geen enkele sanctionering bij voorbaat van het politieke beleid van Israël. Ik zeg wel dat het Joodse volk recht heeft op een plek in het Midden-Oosten, in het land van de vaderen. Volk en land horen bij elkaar. In Genesis 17 belooft God aan Abraham het land tot een eeuwige bezitting. Ik vind het een vervulling van de profetie dat het Joodse volk is teruggekeerd naar Palestina en dat ze er een staat hebben gekregen. Maar landsbelofte is nog geen grensbelofte. Ik wijs de groot-Israëlgedachte af, waarbij Israël maar zijn gang kan gaan, omdat het recht zou hebben op meer land.“
Den Butter: „Ze zijn wel op een verkeerde manier bezig. Dat kom je in de Bijbel ook heel wat keren tegen; dat ze het buiten de Here om proberen te regelen. Maar het blijft het volk van Gods keus. In het Oude Testament gingen leiders het volk vaak op een verkeerde manier voor. Dus ik ben bang dat ook Sharon en de politiek van dit moment nergens op uitloopt. Dit brengt geen oplossing. Niet door geweld, maar ook niet door het voeren van veel te toegeeflijke vredesbesprekingen, zoals onder Barak."

Niet boven kritiek verheven
"Misschien komt het nog eens zover," vervolgt Den Butter, "net als in de tijd van de richteren, dat ze tot God gaan roepen. Er staat in Jeremia 30 dat het een tijd van benauwdheid voor Jakob zal worden. Dat kan ook een belofte zijn met een andere inhoud. ‘Nochtans zal hij daaruit verlost worden’ staat er dan achteraan, maar wel in de weg van benauwdheid. Het lijkt wel die kant meer en meer op te gaan. Als je ziet hoe geïsoleerd ze raken of zichzelf isoleren door deze politiek, is het ook voor Amerika steeds moeilijker om hier achter te blijven staan.“
Naftaniël: „Israël is niet boven kritiek verheven. Als staat heb je je te gedragen volgens het internationale recht en de normen die daar voor staan. Dan kom je bij de huidige problemen. Daar zit natuurlijk ook een duidelijke Palestijnse dimensie aan. Naar mijn smaak is het terrorisme de oorzaak van het probleem. Het is niet zo dat Israël alles goed doet om dat terrorisme te bestrijden, maar het is wel gerechtigd om het te bestrijden. Als Arafat niets doet terwijl hij beloofd heeft om iets te doen en er alleen in de maand maart al 120 willekeurige burgers door zelfmoordacties worden vermoord, dan heb je als staat geen keus.“
Van Middelkoop: „Nee, dat mag je zo nooit zeggen. Sharon en zijn superieure leger staan niet boven de wet of de humanitaire beginselen van het volkenrecht. Sterker nog: de wereld verwacht juist van de Israëlische politiek en het leger dat het zich houdt aan hoge morele standaarden. Tot beschaming – zo voeg ik er aan toe – van alle despotische Arabische leiders.“
Jonker: „Het blijft moeilijk om onderscheid te maken. Je kunt in de eerste plaats het huidige Israël als staat niet losmaken van het Joodse volk door de eeuwen heen. Je kunt in de tweede plaats niet zeggen op grond van je verbondenheid met het Joodse volk en Gods openbaring via dat volk dat daarom automatisch alles wat Israël nu doet ook goed is. Daar blijft onderscheid. Daar blijft ook altijd de kritische norm van de wet en de profeten, ook ten aanzien van het eigen handelen van het Joodse volk. De beloften blijven gelden, ook al is het merendeel van het huidige Israël seculier geworden. Het is niet toevallig dat het Joodse volk sinds 1948 op dat stukje grond woont.“

Horen christenen Israël te blijven steunen?
Den Butter: „Ja, maar kritisch. Niet goed praten wat God niet goed praat. Wel solidair zijn. Je mag dat volk nooit loslaten. Dat doet de Here ook niet.“

Tekst: Ar Sikking
Beeld: Shutterstock

• Dr.ir. J. van der Graaf is voorzitter van de stichting ‘Huis op de Berg’ in Jeruzalem, bestuurslid van de stichting Werkgroep Kfar Shaul en bestuurslid van het Cheider.Ds. P. den Butter is Christelijk Gereformeerd predikant in Middelharnis, was Israëldeputaat en is altijd sterk betrokken bij Israël.
• E. van Middelkoop is Tweede-Kamerlid voor de ChristenUnie en woordvoerder buitenland
• Drs. R. Naftaniël is directeur van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI).
• Ds. A. Jonker is Hervormd predikant in Nijkerk en is voorzitter van de stichting Steun Messiasbelijdende Joden.