Waarom zijn com­plot­the­o­rie­ën zo populair?

Er zijn mensen die beweren dat de Amerikaanse geheime dienst achter de moord op 'JFK' zat of dat de maanlanding van 1969 is opgenomen in een filmstudio. Ook over het coronavirus worden complottheorieën verspreid. In het radioprogramma EO Live gaat psycholoog Jan-Willem van Prooijen in op de vraag of in ieder van ons een complotdenker zit. 

Het internet is een vrijplaats geworden voor wilde complottheorieen. Het wantrouwen tegenover overheden lijkt nog nooit zo groot te zijn geweest. Maar zijn al deze theorieen klinkklare onzin? En zijn de mensen die zich hiermee bezighouden ‘paranoide gekkies’? Of is een bepaalde mate van argwaan een gezonde houding? "We doen allemaal aan complotdenken," zegt psycholoog Jan-Willem van Prooijen. Maar waarom geloven sommige mensen dat vaccineren slecht is of dat 9/11 een ‘inside job’ was? 

Van Prooijen is onderzoeker aan de Vrije Universitet en doet onderzoek naar samenzweringstheorieen. Hij schreef het boek The Psychology of Cospiracy Theories. "Als we in een bedreigende situatie zitten, proberen mensen dat te begrijpen," legt hij uit. "Complottheorieën zijn daar een manier voor, net als paranormaal geloof of religie." 

Complotdenkers op internet

Het radioprogramma EO Live gaat zaterdag een uur lang praten over bekende ‘samenzweringstheorieen’. Aan de hand van verschillende voorbeelden praten Yvonne Sprunken en onderzoeker Jan Willem van Prooijen over de vraag waarom complottheorieen zo populair zijn. En waarom er in ieder van ons een complotdenker zit. Zo komen onder meer de moord op JFK, de maanlanding in 1969, de aanslagen van 9/11 en de zelfmoord van Jeffrey Epstein aan bod. Ook de rol van het internet komt aan bod. ‘Gelovigen’ vinden elkaar op internetfora.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Momenteel heeft de hele wereld te maken met een pandemie. Over de herkomst van het coronavirus bestaan veel complottheorieën. Vijftien procent van de Nederlanders gelooft dat het coronavirus eigenlijk een biologisch wapen is, dat gemaakt werd in een Chinees laboratorium. Ongeveer vier procent gelooft dat de uitbraak van corona te maken heeft met de aanleg van 5G, en ongeveer vijf procent van de bevolking gelooft dat Bill Gates erachter zit.

Dat blijkt allemaal uit onderzoek van het tv-programma Nieuwsuur in samenwerking met Ipsos in mei van dit jaar. Volgens het onderzoek zijn aanhangers van de PVV, SP, FVD, jongeren en laagopgeleiden oververtegenwoordigd in de groepen complotddenkers.