Waarom veroordelen vrouwen onderling vaak en hoe kan jaloezie juist eenheid creëren?

Volgens de Dikke van Dale isjaloezie of ijverzucht eenemotie waarbij je wenst dat je iets hebt wat een ander al heeft. Of je wenst dat de ander dat nooit had gekregen. In de psychologie maakt men onderscheid tussen afgunst en jaloezie. Afgunst gaat om materie en eigenschappen; je benijdt de een ander om iets wat jijzelf niet hebt of kunt en wilt dat ook hebben. Bij jaloezie ben je bang dat de liefde en genegenheid die eigenlijk voor jou bedoeld is, door iemand anders wordt afgepakt – jij wilt het alleenrecht op deze liefde en genegenheid.

Hoewel algemeen wordt gedacht dat vrouwen jaloerser zijn dan mannen, is daar nooit echt bewijs voor gevonden, volgens hoogleraar sociale psychologie Bram Buunk. Zowel mannen als vrouwen hebben er last van en het heeft volgens Buunk ten diepste te maken met de balans die we in ons leven zo graag willen behouden. Jaloezie en afgunst draaien bijna altijd om angst om iets of iemand te verliezen.

Jaloezie op de werkvloer

Hoewel jaloezie dus ook voorkomt onder mannen, is het op de werkvloer wel meer een probleem onder vrouwen dan onder mannen. Veel vrouwen ervaren concurrentie tussen vrouwen onderling als intenser en moeilijker dan wanneer zij concurreren met mannen. Waar mannen conflicten vaak als gezond en verscherpend ervaren, kunnen vrouwen het veel emotioneler inkleuren. Met als gevolg dat vrouwen elkaar afkraken, uitsluiten van vergaderingen en informatie achterhouden. Zulke conflicten op de werkvloer duren langer dan die waarbij mannen betrokken zijn en zijn vaak ook moeilijker op te lossen, de betreffende vrouwen hebben er meer last van en hun werkplezier lijdt er meer onder.

Dit heeft vooral te maken met het stereotiepe gedrag dat we verwachten van vrouwen. Vrouwen horen warm en verzorgend te zijn; ze moeten elkaar de hemel in prijzen, en wanneer dat niet gebeurt, voelen vrouwen zich snel tekortgedaan. Mannen verwachten zulke dingen minder van elkaar. Onderzoek van Lauri Rudman en sociaal psycholoog Naomi Ellemers van de universiteit Utrecht toont aan dat vrouwen in een werksituatie een man met zelfvertrouwen prefereren boven een vrouw met zelfvertrouwen. Wanneer de man er vervolgens een potje van maakt, ziet een vrouw dat door de vingers. Maar wanneer een vrouw dezelfde fouten maakt – maak dan je borst maar nat. In de psychologie noemen ze dit het zwarte-schaapeffect: mensen veroordelen de overtredende leden van hun eigen groep strenger dan de afwijkende leden van andere stammen. De man is van een andere ‘stam’, dus daar ben je als vrouw minder snel jaloers op.

Passief agressief

Van de buitenkant is jaloers gedrag van vrouwen niet altijd te zien; boodschappen ‘coderen’ schijnen we goed te kunnen. In literatuuronderzoek wordt dit passieve agressie genoemd. Heel subtiel maak je een vervelende opmerking over iemand, ingebed in een paar mooie opmerkingen. Daarmee ondermijnen vrouwen elkaar stelselmatig. De prijs van onderlinge competitie blijkt hoger dan je denkt: wanneer we er steeds mee doorgaan, brengen vrouwen het ‘verhaal’ dat vrouwen onderling niet te vertrouwen zijn over op een volgende generatie.  Bovendien levert het vergelijken met elkaar stress en een laag gevoel van eigenwaarde op.  Dus wie ondermijnen we nu eigenlijk?  Concurreren we bij jaloezie niet eigenlijk gewoon met onszelf? We kijken naar andere vrouwen en zien een versie van onszelf die beter, knapper, slimmer, sportiever en méér is. De unieke persoonlijkheid van de andere vrouw merken we niet op, want daar gaat het ons niet om – uiteindelijk zijn we bezig met onszelf.

Gelukkig is er ook een andere weg te gaan. Achter je jaloezie is namelijk veel te ontdekken! In de Bijbel staat dat liefde geen afgunst kent (1 Korintiërs 13:4). Wanneer jij je dus jaloers voelt en de neiging hebt om iemand anders te veroordelen, kom je dus waarschijnlijk ergens liefde tekort. Het is interessant om deze plekken van tekort eens eerlijk te onderzoeken. Die plekken zijn niets anders dan onontgonnen land waar de liefde een kans mag krijgen. Vaak heeft onze jaloezie en ons oordeel over de ander niet zoveel met die ander te maken, maar meer met onszelf. Het kan zijn dat er pijn van vroeger bij komt kijken.

Allereerst: ontdek op welk terrein jij precies jaloers bent. Onderzoek ook eens of jaloezie het werkelijke gevoel is. Vaak is afgunst of jaloezie eerder een interpretatie, een quasigevoel of masker van de echte gevoelens die er spelen. Onder jaloezie zit bijvoorbeeld boosheid, verdriet, bezorgdheid, eenzaamheid of verwarring. Het kan heel helpend zijn om die gevoelens voor jezelf op een rij te zetten en ze in je stille tijd aan God aan te bieden. Onder de meeste emoties die we hebben zitten behoeftes. Bijvoorbeeld de behoefte aan acceptatie, verbinding, partnerschap of bijdragen aan het leven.

Niet vergelijken

Vaak is een open gesprek met iemand op wij jij jaloers bent, niet eens nodig. Besef dat je het gesprek over jouw behoeftes in eerste instantie met God kunt voeren en er eerlijk over kunt zijn naar jezelf. Vertel God eerlijk wat je voelt, ook als dat boosheid of jaloezie is. Zijn liefde is in staat om haat te transformeren in opofferende liefde, dus geef Hem jouw jaloezie en boosheid in plaats van dat je die aan een mens geeft. Vervolgens kun je mild zijn naar dat gedeelte in jezelf dat zich gekwetst voelt – daar zit vaak een stuk pijn.

Vergelijk je niet met anderen die al veel verder lijken te zijn in hun proces of innerlijk leven. Vaak vergelijken we ons eigen dieptepunt met het hoogtepunt van iemand anders en weten we niets van de achterliggende omstandigheden van iemands succes of falen. Schrijfster J.K Rowling plaatste na haar succes ook de vele afwijzingen op haar eerdere manuscripten online om te laten zien dat het succes haar niet is komen aanwaaien. Soms heb je gewoon ‘geluk’ en soms moet je er keihard voor vechten. Innerlijke groei ontstaat niet wanneer je je op iemand anders richt, maar wanneer je je eigen wortels in de grond steekt en leert te wortelen. We zijn allemaal anders. De een bloeit uitbundig, de ander meer ingetogen; de uitdaging is dat we iedere bloem op waarde leren schatten en een prachtige plek in het boeket geven, in plaats van ze met elkaar te vergelijken.

Overigens is vergelijken iets anders dan geïnspireerd worden door elkaar. Soms kun je met positieve jaloezie naar iemand kijken en een verlangen krijgen om ook uit te stappen in talenten die jij hebt gekregen. Je merkt dat positieve jaloezie omslaat in de negatieve variant wanneer je gaat oordelen en onzeker, cynisch of bitter wordt over deze persoon.

Naast dat vrouwen elkaar kunnen afkraken, kunnen ze iets anders nog veel beter: vrouwen kunnen hun gevoeligheid en loyaliteit ook inzetten ten goede. Een vrouw is in staat om als een leeuwin op te komen voor degene van wie ze houdt. En deze eigenschap kan ze ook buitenshuis inzetten. Wanneer we elkaar als vrouwen onderling bemoedigen en aanmoedigen, is dat enorm krachtig!

De goede jaloezie van God

Wat voor vrouw je ook bent, allemaal hebben we een plek in het kleurrijke boeket van de eenheid die God voor ogen heeft. Hij heeft ons allemaal nodig, geen enkele vrouw uitgezonderd! God heeft overigens een voorkeur voor het zwakke; Hij identificeert zich met mensen die het allemaal niet zo goed weten en die zich misschien helemaal niet mooi en geschikt voelen.

Juist met deze ‘verslagenen van hart wil Hij tronen in heiligheid en heerlijkheid’, zegt Hij in de Bijbel. Hij roept ons op om te schitteren, lees bijvoorbeeld Jesaja 60. Dus laten we bij elkaar het mooiste naar boven halen, tot eer van onze Schepper. In het besef dat Hij ons het mooiste vindt als we ons hart aan Hem geven – met alles wat daarin is.