Waarom je soms zelfs een geniaal tegengeluid op Twitter maar beter voor je kunt houden…

Het hielp om er whisky bij te drinken, en we hadden er meestal tot een uur of drie ’s nachts voor nodig, maar zo hebben een goede vriend en ik in het verleden menig geloofs- en wereldprobleem opgelost.

De volgende morgen waren de meeste van onze geniale gedachten weliswaar weggeëbd. Maar wat me nog helder voor de geest staat, is dat we meestal uitkwamen op een 'derde weg'. We wilden ontkomen aan de eenzijdigheid van links of rechts, orthodox of vrijzinnig. En zochten naar een meer heilzame route.

De redelijke ‘derde weg’

Tegenwoordig moet ik een paar keer per dag de neiging bedwingen om iets te roepen als reactie op een standpunt dat ik totaal onredelijk vind. Twitter leent zich daar bijvoorbeeld prima voor. Maar voor je ’t weet, zit je in een van de kampen van een tweestrijd. Dan word je geliked door mensen die hetzelfde vinden en aangevallen of verlaten door de tegenhangers. Terwijl je toch echt het liefst voor een, in jouw ogen, heel redelijke ‘derde weg’ wilde pleiten.

Volgens de filosoof Hegel was dat spel (of beter gezegd: die oorlog) tussen tegenstellingen de motor van de vooruitgang. Tegenstellingen worden uiteindelijk opgeheven in nieuwe ideeën, en die riepen ook weer hun tegendeel op, en zo verder, enzovoort.

Bij het begin beginnen

Søren Kierkegaard had grote moeite met dat idee. Hij geloofde sowieso niet in het feit dat de wereldgeschiedenis alsmaar vooruitgaat. Als het om de wezenlijke dingen van het leven gaat, moet iedere generatie, iedere enkeling weer bij het begin beginnen, volgens hem.

Ook al wordt er al generaties lang piano gespeeld, kun je als enkeling niet zeggen: ik begin wel bij pianoconcert van Beethoven. Je zult toch echt eerst toonladders moeten kennen en vooral: gaan oefenen.

Kierkegaard vond al helemaal niet dat de geschiedenis een proces was van steeds bétere standpunten en ideeën krijgen. En hij geloofde ook zeker niet dat het opheffen van tegenstellingen als het ware vanzelf ging, omdat het ene idee het andere idee nu eenmaal opriep als de tijd rijp was.

Liefde is louter handelen

Geloven en hopen bijvoorbeeld zijn niet in de eerste plaats denkbeelden of ideeën, maar vormen van bestaan. Ze bestaan in mensen die iets doen. Die zich durven overgeven. En dat waar het uiteindelijk om draait in het leven: de liefde, is heel iets anders dan een idee.

‘Liefde is louter handelen’, volgens Kierkegaard. Niet het soort ideologisch, activistisch handelen dat de wereld weleens even denkt te verbeteren. Maar liefdevolle overgave aan het kleine dat dagelijks op je pad komt. Dat kan soms grote gevolgen hebben, maar laat dat niet de reden van je handelen zijn, zegt Kierkegaard.

De 'derde weg’ is louter handelen.

Als het gaat jeuken, omdat ik me weer eens in een ‘richtingenstrijd’ wil mengen met mijn tegengeluid of een geniale ‘derde weg’, zie ik dat tegenwoordig maar als een teken om te gaan bewegen. Als een aansporing om overdag iets kleins te gaan doen, in plaats van om drie uur ’s nachts iets groots te roepen. Valt nog niet mee, trouwens…

Het christelijke, waarbij het niet gaat om het kennen, maar om het handelen, heeft de bijzondere eigenschap om op vragen die tot oeverloosheid leiden te antwoorden door de richting om te buigen, en de vrager ogenblikkelijk een taak te bezorgen die dicht op zijn huid zit. (Søren Kierkegaard, Wat de liefde doet)