Waarom het zo lastig is om je aandacht op God te richten (en wat Abraham Kuyper daarover zegt)

In mijn tienerjaren maakte ik kennis met het begrip ‘stille tijd’. Tijd die je als christen dagelijks zou moeten reserveren om in de Bijbel te lezen, te bidden en naar God te luisteren. Mensen die mij kennen, weten dat ik nauwelijks stil te krijgen ben, dus dit was een grote opgave voor mij. Ik had er geen talent voor.

Afgeleid en rusteloos

Momenteel werk ik aan de hertaling van meditaties geschreven door de bekende politicus, journalist en theoloog Abraham Kuyper (1837-1920). Hoe troostrijk is het om te lezen hoe hij in 1908 (!) schrijft over ons onvermogen om ons te richten op God: 

De wereld, onze omgeving en alles waar we mee bezig zijn, leiden ons al gauw af van God. Daarmee bedoel ik dat het bewust inspanning kost om in de dagelijkse drukte op God gericht te blijven. Er zullen dagen zijn dat je ’s avonds naar bed gaat en je je realiseert dat je die dag geen enkele keer aan God hebt gedacht of contact met Hem hebt gezocht. Mooier kunnen we het niet maken.

Soms gaan er weken voorbij waarin je niet met God bezig bent geweest. Je bent te druk, meegesleept, in gedachten verzonken, te afgeleid om jezelf eraan te herinneren hoe fijn het is om dichtbij God te zijn en daarna te gaan slapen.

Dit is het gevolg van het feilbare karakter van ons leven op aarde, want eigenlijk hoeft niets ons van God af te leiden. God staat niet naast de dingen, maar Hij is in alle dingen. Uit Hem, door Hem en tot Hem.

Afgeleid en rusteloos. Zelfs tijdens deze lockdown nu mijn sociale activiteiten bijna tot nul zijn gereduceerd en ik meer tijd thuis doorbreng dan me lief is, vind ik het moeilijk om rust te zoeken. Of de Bijbel of andere geloofsopbouwende boeken te lezen en in gesprek te gaan met God. Er is altijd iets anders dat om mijn aandacht vraagt: mijn gezin, mijn politieke activiteiten, mijn eigen bedrijf, of sociale media.

Op nummer één

De klassieke invulling van het begrip ‘stille tijd’ past niet bij mij. Dat God alleen tot je spreekt wanneer je in stilte met de Bijbel op de bank zit, is mij te beperkend. Net als het concept dat God op nummer één van je leven zou moeten staan en de hoofdbrekens die ik daarover had. Want hoe breng je dat in de praktijk? En wie staan er dan op plek twee en drie?

Kuyper schrijft hierover: 

God staat nooit náást de dagelijkse dingen. Het is niet de bedoeling dat je negentig procent van je aandacht aan dagelijkse dingen besteedt en tien procent aan God. Maar ook niet tien procent aan aardse beslommeringen en negentig procent aan God. Bij alles, voor de volle honderd procent, kun je God betrekken.

Jezus benadrukt dat als Hij zegt: heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand en met heel uw kracht. Tegelijkertijd moet je voor honderd procent beschikbaar zijn voor het dagelijkse leven.

Zo is het in het Vaderhuis. Zo was het in het paradijs. Zo is het soms op een voorbijvliegend moment. Maar gewoonlijk is dit niet meer zo. Er is een scheiding. Er is afleiding. En we worstelen met ons geloof om, ondanks de afleiding, de nabijheid van God te zoeken. Om op momenten, overdag en ’s nachts, dichtbij God te zijn.

Waar we wel aandacht aan besteden

Aandacht besteden aan andere onderwerpen dan ons geloofsleven, lijkt vanzelf te gaan. Dat was in 1908 niet anders:

Zo zijn er mensen van wie je van tevoren weet waarover ze zullen praten. Er is maar één ding waar ze vol van zijn en maar één onderwerp waarvoor ze altijd ‘aan staan’.

Bij de één is het geld, rijk willen worden, altijd willen winnen. De ander is altijd met genot bezig, op allerlei manieren, ijdelheid. Bij de derde is het de kunst, muziek, een concert, literatuur, een museum, als het maar kunstzinnig en artistiek is. Bij de volgende zijn het wetenschappelijke problemen, die rusteloos maken. Voor weer een ander is het de politiek, geklets in gezelschap, de jacht of sport.

Toen ik dit las, glimlachte ik vertederd. Wat maken we onszelf als mensheid toch druk. Blijkbaar hebben we dat altijd gedaan en zit dat in onze aard. Kuyper raakt bij mij een gevoelige snaar, want ik verlang ernaar om vaker de rust en Gods nabijheid op te zoeken. Tegen Hem aan te praten, te lezen over wie Hij is en me door Hem te laten raken.

Let op je hart

Waarom is het zo moeilijk om je op God te richten? Kuyper schrijft dat we dit verlangen, om dichtbij God te zijn, zelf saboteren: 

Je kunt niet dichtbij en intiem met God zijn, als je elke keer ongemerkt en magnetisch naar iets aards wordt weggetrokken. Dan houd je jezelf voor de gek en word je door je hart van God afgeleid. Als je hiermee worstelt en voelt dat je niet dichtbij God leeft, stop dan met klagen over de wereld, je omgeving en je drukke leven. Alsof het alleen daardoor komt dat je afgeleid bent.

Reflecteer, wees je bewust van je gedachten, gesprekken en belevenissen. Let op je hart en als je merkt dat daarin de bron van afleiding is waardoor de relatie met God is verstoord en dat je verhindert dicht bij Hem te leven, duw die afgod in je hart omver en vermorzel hem.

Dat laatste klinkt nogal rigoureus en zie ik niet helemaal voor me, maar dichterbij God leven, wil ik. Dat vraagt dus om een actieve houding. Alles wat je aandacht geeft, groeit immers zoals Aristoteles (384 V.C. – 322 V.C.) al wijs opmerkte.

Wandelen

Ik heb inmiddels geaccepteerd dat ik mijn aandacht tijdens ‘stille tijd’ allesbehalve op God richt. Dat doet een wandeling in het bos, een geloofsgesprek of een onverwacht moment waarop ik de Bijbel opensla, wél. Trouwens, Kuyper wandelde ontzettend veel. Waar zou hij tijdens die wandelingen zijn aandacht op hebben gericht?

Esther werkt momenteel aan een hertaling van meditaties uit het boek: ‘Nabij God te zijn’, meditatiën van Dr. A. Kuyper. De verschijningsdatum is nog niet bekend.