Vonne van der Meer over haar boek Naar Lillehammer

Het verhaal voor Naar Lillehammer ontstond toen je met jouw kleindochter bij een speeltuin was. Een moeder vroeg toen aan een vreemde of zij haar kind wilde duwen op de schommel en liep zelf weg. Wat dacht je op dat moment?
‘’De moeder liep stiekem weg. Ze deed dat op zo’n manier dat haar kind het niet merkte. Ik kon alleen maar denken: wat nou als dat kind zich omdraait en ontdekt dat haar moeder weg is? Dat is een vreselijke eerste herinnering. Je kind laat je niet zomaar achter bij een vreemde, anders ben je een slechte moeder. Het kon zijn dat ze heel nodig naar het toilet moest, maar dan neem je je kind toch mee? Je kind achterlaten bij een vreemde doe je alleen als het niet anders kan.
Door die situatie zie ik meteen een verhaal voor me. Dat moment biedt een tal van mogelijkheden aan verhaallijnen.’’

‘Ieder personage moet je iets van jezelf geven,’ vertelde je aan Volkskrant. Wat heb je van jezelf aan Cécile gegeven?
‘’Als ik die momenten aan de lezer aanwijs, dan plaats ik mezelf tussen het verhaal en de lezer in. De lezer denkt dan bij die momenten in het boek: oh, dat is de herinnering van de schrijfster zelf. Ik wil niet dat de lezer aan de schrijfster denkt als hij aan het lezen is.
Maar om toch antwoord te geven: in de liefde die Cécile voelt voor haar overleden moeder, lijken wij sterk op elkaar.’’

Je schrijft in Naar Lillehammer ook over zware onderwerpen, zoals moderne slavernij. Wat doet het met jou om je helemaal te verdiepen in zulke onrechtvaardige situaties?
‘’Laat ik vooropstellen dat ik ervoor gekozen heb het verhaal vanuit Cécile te vertellen. Zij neemt het waar, zij hoort alles en zij heeft daar gedachten over. Maar het schokt mij natuurlijk als ik een verhaal lees over moderne slavernij. Tegelijkertijd probeer ik me niet direct te laten meeslepen door mijn verontwaardiging. Ik laat me hierbij inspireren door Etty Hillesum (1914-1943). Zij schreef dagboeken voordat zij werd gedeporteerd naar Westerbork en later naar Auschwitz. Zij schreef dat je je heel erg bewust moet zijn van elk atoompje haat in jezelf, en dat je die eerst moet uitroeien."

‘Dat al het ontzettend gruwelijke dat er gebeurt, niet iets geheimzinnigs dreigends en ver buiten ons is, maar dat het heel dichtbij is, in ons. Uit ons mensen voorkomende.’ - Etty Hillesum

"Het is een prachtig boek, als je het nog niet hebt gelezen, moet je dat zeker doen. Ik weet zeker dat je passages gaat onderstrepen.’’

Voor het verhaal heb je je verdiept in vodún. Wat is jou het meest bijgebleven van jouw research over dat onderwerp?
‘’Ik heb een vrouw geraadpleegd in Nederland die veel weet over dit onderwerp. Wat me bijgebleven is dat zij zei: ‘Er wordt wat afgetoverd in Nederland.’ De voorouder-geloven zijn van groot belang voor grote groepen nieuwe Nederlanders.

Mensen in de gezondheidszorg beginnen langzaam te beseffen hoe sterk die geloven leven. Zo hoorde ik het verhaal van een man in een asielzoekerscentrum. Hij had een verblijfsvergunning en een klein huisje gekregen. Maar hij weigerde het asielzoekerscentrum te verlaten. Hij was ontzettend bang voor iets, maar kon er niet over praten. Toen hebben ze mijn zegsvrouwe laten komen. Zij nam een koffer mee met spullen die zij voor een bepaald ritueel nodig had. Toen zij dat koffertje opende begon die man te stralen. Eindelijk was er iemand die hem begreep. Hij was ervan overtuigd dat er een vloek op hem rustte die alleen met een ritueel opgeheven kon worden.

Ik vind het goed dat daar meer kennis over komt, want als je niet begrijpt waar een bepaalde angst vandaan komt, kun je het ook niet verhelpen.’’

In het boek staat over Rogier: ‘Nooit had hij zich meer vader gevoeld dan toen hij zijn kinderen los moest laten.’ Loslaten is ook een thema in het boek. Is er iets wat jij onlangs hebt moeten loslaten?
"Het enige wat ik nu kan bedenken is dat ik onlangs afscheid heb genomen van schrijversvereniging Pen, een internationale schrijversvereniging die zich inzet voor schrijvers die gevangen zitten omdat ze geschreven hebben. Die taak heb ik overgedragen aan iemand anders. Dat vond ik heel fijn. Vijf jaar heb ik daar veel tijd ingestoken, maar van een pijnlijk loslaten was geen sprake.’’

Wat ga je doen met de extra tijd?
Lachend: ‘’Een boek schrijven.’’

In hoeverre speelt jouw geloof een rol tijdens het schrijven?
"Tijdens het schrijven speelt het geloof niet zozeer een rol. Maar laat ik het zo zeggen: een boek schrijven waarin het geloof geen rol speelt dat interesseert me niet zo. Maar hoe groot die rol is en hoe gelovig mijn personages zijn, dat verschilt per boek. Ik heb geen vooropgezet plan. Zo van: nu ga ik het in dit boek eens over vergeving hebben. In Naar Lillehammer wilde ik de mogelijkheid openlaten dat Cécile iemand was die in ieder geval over het geloof en het kwaad nadacht.

Schrijven is vooral luisteren naar de vraag: wat wil dit verhaal van mij? Wat hebben de personages mij te zeggen? Ik kan mijn personages iets gaan opdringen, maar dan val ik meteen door de mand als schrijver. Een gevoelige lezer voelt haarfijn aan wanneer iets als het ware op een personage geplakt is."

In 1994 heb je je laten dopen. Hoe ging dat precies?
‘’Ik was in de veertig toen ik mij liet dopen bij de katholieke kerk. Eén van de zeven sacramenten is het vormsel. Meestal word je gevormd op je twaalfde of dertiende. Ik was niet gevormd. Ik heb me eerst laten dopen, vervolgens kwam het vormsel en daarna heb ik communie gedaan. Allemaal achter elkaar. De priester had weinig ervaring met het dopen van een volwassene, dus die was op een gegeven moment het spoor bijster. Ik zie hem daar nog staan bij een klein tafeltje met bij het ritueel horende flesjes en schalen. Hij zei: ‘Oh, ik weet het even niet meer.’ Het was een grappig moment."

Waarom was het dopen belangrijk voor je?
‘’Al een aantal jaren las ik veel over het geloof. De Bijbel, de geschiedenis van het christendom, en ik heb me ook veel verdiept in andere geloven. Al die kennis was heel verrijkend, maar het bracht me niet verder. Ik vond geen antwoorden meer op mijn vragen.
Ik dacht: ik moet in het diepe springen.

Als je trouwt ken je iemand ook niet door en door. Je weet maar half wat je te wachten staat. En dan mag je hopen en verwachten dat je door samen te leven en samen dingen mee te maken, die ander beter zult leren kennen.’’

En in welke fase zit je nu qua geloof?
‘’Soms verdiept het geloof zich en soms staat het een poosje stil en verdort het zelfs.
Ik had het grote geluk dat ik twee maanden voordat mijn boek uitkwam, gevraagd werd door de KRO/NCRV om de meditaties bij de kruiswegstaties te schrijven.

Dat was ontzettend fijn om te doen. Tijdens de publiciteitsperiode rondom een boek gaat het steeds over het boek en over Vonne. Dat lijkt leuk, maar dat holt je ook uit. Het is fijn om te vertellen wat je motieven zijn, maar als je dat drie keer achter elkaar doet, dan wordt het wat schraal.

Deze opdracht hielp me weer terug op het spoor van het geloof.’’

Wie is God voor jou?
‘’Ik geloof dat God in mensen werkt, en in jou werkzaam kan zijn. Ik koppel God niet aan een beeld of een geslacht. Maar dat je die inwerking zo nu en dan ervaart, noem ik genade.’’

In Naar Lillehammer komen Bijbelse thema’s voorbij, zoals goed en kwaad en jaloezie. Maar ook: je naasten helpen en hoop. Waarin vind jij hoop?
"Het woord vertrouwen staat dichter bij me dan het woord hoop. Niet vurig hopen dat een situatie beter wordt, maar ‘Uw wil geschiedde’. Dat je kunt accepteren dat er gebeurt wat er moet gebeuren. Dat aanvaarden wat eerst nog onmogelijk lijkt om te aanvaarden, maar dat je weken of maanden later inziet wat moest geschiedden.

Eigenlijk is in Naar Lillehammer het kind de hoofdpersoon. Daar doet iedereen het voor. Dat kind heet niet voor niks Faith. Dat betekent zowel vertrouwen als geloven.’’

Wat hoop je dat lezers voelen na het uitlezen van Naar Lillehammer?
‘’Ik hoop dat ik de lezers het gevoel van betrokkenheid heb gegeven bij de mensen en de levens die zij lijden. Dat ze geraakt zijn. Dat ze aan het denken zijn gezet.

Dat hoop ik allemaal, maar ik heb daar geen vooropgezet plan voor bedacht. Als je het boek leest als voorbereiding op een interview lees je het anders, dan als je het een jaar later nog eens leest. Ik kan dat niet dirigeren. Je vroeg wat ik onlangs heb moeten loslaten; ik heb het verhaal losgelaten, en nu is de lezer aan zet."

Lees samen met Eva Leest het boek Naar Lillehammer

Nieuwe plaatsen bezoeken en inspirerende mensen ontmoeten zonder op pad te gaan? Eva's boekenclub Eva Leest neemt je de komende maanden mee op reis zonder dat je je huis hoeft te verlaten. Laat je meenemen in een andere wereld, die maar een bladzijde van jou verwijderd is. 

In Naar Lillehammer wordt Cécile door een vreemde gevraagd om op haar kind te passen. Een driejarig meisje met de naam: Faith. De moeder van het meisje komt echter niet meer terug. Cécile gaat op zoek naar antwoorden en krijgt ondertussen een band met Faith. Tijdens haar zoektocht krijgt ze hulp van een nieuwe man in haar leven: Rogier. Als de moeder van Faith op de stoep staat wordt er van hen allemaal veel gevraagd. Een verhaal over moederschap, vertrouwen en goed en kwaad.

Lees ook: Simone van der Vlugt over haar boek De Kaasfabriek

Fotocredits: Annaleen Louwes