Vieren we Va­len­tijns­dag dankzij een onthoofde priester?

Volgens een populaire overlevering hebben we onze ’14 februari’ te danken aan de heilige Valentijn (in het Latijn: Valentinus). Hij was priester in Rome tijdens de regering van keizer Claudius II (268-270).

In het geheim trouwen

Soldaten die onder deze Romeinse keizer dienden, mochten niet trouwen. Claudius II geloofde namelijk dat legionairs beter vochten zonder de afleiding van gedachten aan een gezin.

Maar priester Valentijn, die als volgeling van Jezus geloofde in de kracht van de liefde, waagde het naar verluidt dit keizerlijke decreet te trotseren. In het diepste geheim huwde hij stellen, zo wil het verhaal.

‘Van je Valentijn’

Toen de autoriteiten lont roken, werd Valentijn gearresteerd. Op 14 februari van het jaar 269 na Christus zou hij in Rome in de arena zijn onthoofd. Voordat het vonnis werd voltrokken, zag hij volgens een oude overlevering nog net kans het dochtertje van de cipier – zijn geheime liefde – een briefje toe te stoppen met de tekst ‘Van je Valentijn’.

‘Dag der Geliefden’

Ruim tweehonderd jaar na Valentijns executie, in 469, riep paus Gelasis 1 de datum van 14 februari uit tot de naamdag van de heilige Valentijn.

In de eeuwen erna evolueerde zijn sterfdag tot een datum die we niet met de dood, maar juist met liefde en romantiek associëren.

Het ware verhaal

Deze Engelstalige video beweert “het ware verhaal” van Valentijn te vertellen en heft hem als een “rebelse priester” én een katholieke held op het schild:

(Tekst loopt door onder de video)

Liefde tussen minnaars

Voor zover we dit kunnen nagaan, werd Valentijnsdag in de veertiende eeuw voor het eerst als ‘Dag der Geliefden’ gedocumenteerd. Volgens de Amerikaan Henry Kelly, hoogleraar geschiedenis en theologie, is Valentijnsdag als viering van romantische liefde voor het eerst te vinden in het werk van de Britse dichter Geoffrey Chaucer.

Bloemenverkoop

In de eeuwen die volgden, begon de betekenis van deze dag te verschuiven van een religieuze herdenking naar een viering van liefde en romantiek. Dit werd vooral zichtbaar in Engelstalige landen. Vanaf de achttiende eeuw werd het op 14 februari versturen en ontvangen van liefdesbrieven en -kaarten daar steeds populairder.

Ons land volgde veel later. In Nederland wordt Valentijnsdag pas sinds de jaren veertig van de vorige eeuw groots gevierd. Oorspronkelijk was het bij ons trouwens een ‘Bloemendag’. Vooral bedoeld om de binnenlandse bloemenverkoop wind in de zeilen te geven, omdat we het destijds vooral van de export moesten hebben.

Drie heiligen

Over de exacte identiteit van Sint Valentijn zijn deskundigen het nooit eens geworden. Wat niet gek is, want de Rooms-Katholieke Kerk erkent maar liefst drie heiligen met de naam Valentijn. Twee van hen zijn – volgens de traditie – op 14 februari geëxecuteerd.

Historisch betrouwbare informatie over het leven van ‘de ware Valentijn’ ontbreekt. Daarom werd in 1969 de naam Valentijn voor de zekerheid geschrapt uit de Calendarium Romanum Generale: de officiële Heiligenkalender van de Rooms-Katholieke Kerk. Verloor hij daarmee zijn heiligenstatus? Nee, het betekent slechts dat er volgens het Vaticaannonvoldoende historische gronden zijn om zijn feestdag wereldwijd te vieren.

Heidense wortels?

Sommige experts houden er rekening mee dat we te maken kunnen hebben met een eeuwenoude legende, gesmeed uit de levensverhalen van diverse Italiaanse heiligen met dezelfde naam. Zekerheid hierover hebben we dus helaas niet.

En dan zijn er ook nog bronnen die beweren dat Valentijnsdag helemaal geen christelijke, maar juist heidense wortels heeft. Volgens hen liggen de wortels in het Romeinse Lupercalia-feest, vernoemd naar de vruchtbaarheidsgod Lupercus. Dit feest werd niet op 14, maar op 15 februari gevierd. Toen het christendom opkwam, zou dit ‘liefdesfeest’ gekerstend zijn: Lupercus moest het veld ruimen voor Sint Valentijn, en 14 februari won het van 15.

Diner bij kaarslicht

Wat de oorsprong ook is, Valentijnsdag is uitgegroeid tot een dag vol liefde, romantiek en kleine gebaren. Stuur of ontvang je op 14 februari een liefdevolle kaart? Of trakteer je een (geheime) liefde op een mooie bos bloemen, een doosje bonbons of een romantisch diner bij kaarslicht? Mogelijk doe je dan iets in de geest van een Romeinse priester die ruim 1700 geleden zijn hoofd – letterlijk – verloor.