Veer­tig­da­gen­tijd, een stoomcursus

Na een wild carnaval (geen carnaval, aangepast carnaval vanwege corona of zelfs een periode van oordoppen) begint er op 2 maart een heel andere periode. Het lijkt wel de omkering van carnaval: de Veertigdagentijd vier je ingetogen en bezonnen, veel mensen vasten zelfs. Je zou de Veertigdagentijd de christelijke Ramadan kunnen noemen.

Veertigdagentijd in vogelvlucht

Vandaag is de ‘aftrap’: deze dag heet Aswoensdag. Dat komt omdat in de katholieke kerk (maar ook in diverse oosterse en protestantse kerken) mensen een kruisje van as op hun voorhoofd krijgen. As symboliseert vergankelijkheid en de kruisvorm wijst op redding (christenen geloven dat Jezus’ kruisiging een keerpunt was in de wereldgeschiedenis).

Elke zondag wordt extra uitbundig gevierd en het eindigt met de Goede Week. Dat is het hoogtepunt van deze hele periode, met de hoogste concentratie aan feesten. Het begint met Palmzondag, waarop herdacht wordt hoe Jezus op een ezeltje Jeruzalem binnenreed en daarmee een heel andere koning is. Dan volgt Witte Donderdag; dit jaar op 14 april, waarop wordt stilgestaan bij Jezus’ laatste maaltijd. Goede Vrijdag is de dag erna, waarop Jezus’ kruisiging wordt herinnerd. Stille Zaterdag volgt, de enige dag dat Jezus dood was en niemand iets van hem hoorde. En dan het hoogtepunt op zondag: Pasen, dat terugkijkt op Jezus’ opstanding uit de dood.

Zo, dat was de Veertigdagentijd in vogelvlucht. De komende weken zal ik een paar keer enkele belangrijke momenten eruit pikken. Maar voor nu: wat betekent deze hele periode eigenlijk?

Veertig

In de Bijbel is veertig een bijzonder getal dat in tientallen verhalen terugkeert. Noach wachtte veertig dagen voordat hij uit zijn boot stapte. Mozes verbleef veertig dagen op de Sinaïberg en kreeg toen pas de Tien Geboden. Elia was veertig dagen bij diezelfde berg. Bij Jezus komen al deze verhalen samen als ook hij zich veertig dagen terugtrekt in een woestijn. Daar worstelt hij enorm met zijn roeping, maar uiteindelijk staat hem alles helder voor de geest en begint hij zijn publieke optreden.

Stoomcursus

Telkens is deze periode van veertig dagen bedoeld om je voor te bereiden op iets groots dat komen gaat. Het is een soort stoomcursus, inclusief role playing met levensechte situaties. Dat valt het meest op bij Jezus. In de veertig dagen dat hij in de woestijn rondzwerft, ervaart hij precies de botsingen die hij later telkens zal tegenkomen. Maar hij heeft deze al ‘geoefend’ en doorstaan, dus hij weet dat hij het aankan.

Vasten

Daarom vasten veel christenen in deze periode: ze eten bijvoorbeeld geen beleg, geen luxe-producten, geen vlees, of drinken geen alcohol. Als je vast train je jezelf: je oefent je in jezelf beperken, een essentiële vaardigheid die je tijdens de rest van je leven voortdurend nodig hebt.

Aswoensdag, dat dus vandaag gevierd wordt, is ook zo’n soort ‘schaalmodel’ van het leven: je toont berouw voor de momenten dat je anderen niet op waarde hebt geschat. Je doet iets in het klein wat je de rest van het jaar uitstekend kunt gebruiken.

Intunen op Pasen

Met Goede Vrijdag en Pasen is dat nog het sterkst: christenen ervaren dat je als het ware kunt ‘intunen’ op deze gebeurtenissen en daarmee verbinding kunt maken. Dan sterf je symbolisch samen met Jezus en sta je ook met hem op. Concreet betekent dat, dat je iets van zijn verdriet ervaart om de ellende in de wereld, maar dat je ook zijn kracht voelt om een nieuw begin te maken.

Daarom is de Veertigdagentijd zo prachtig: het is een stoomcursus voor het leven, waarin je allerlei essentiële vaardigheden oefent. En het eindigt met het mooie besef dat er krachten zijn die zelfs de dood kunnen overwinnen, en dat je daaraan kunt meewerken.

Geschreven door theoloog en schrijver Reinier Sonneveld

• Meer lezen over de veertigdagentijd?