Een documentaire die niet wegkijkt: 'Sugarcane' en het drama van kostscholen

In Canada werden recentelijk meerdere anonieme begraafplaatsen ontdekt in de buurt van voormalige kostscholen voor inheemse kinderen. In totaal liggen daar vermoedelijk honderden, of zelfs duizenden kinderen begraven. Hoe overleden die? En waarom zijn hun namen niet vastgelegd?

In de National Geographic-documentaire Sugarcane wordt gezocht naar antwoorden op zulke vragen. De titel verwijst naar een reservaat van een First Nations-stam (zoals inheemse Canadezen worden genoemd) in de provincie British Columbia. Van 1891 tot 1981 was daar een rooms-katholieke missiepost gevestigd, inclusief ‘Indian Residential School’. First Nations-kinderen verbleven destijds verplicht op zulke plekken, om met harde hand te worden ‘heropgevoed’ en hun eigen taal, cultuur en godsdienst af te leren. De Canadese overheid spreekt tegenwoordig schuldbewust van ‘culturele genocide’.

Een van de twee regisseurs van Sugarcane is Julian Brave NoiseCat, wiens vader opgroeide in het bewuste internaat. In de film is te zien hoe Julian zijn vader voorzichtig bevraagt over die tijd. Dat gaat eerst moeizaam, maar levert ten slotte emotionele gesprekken op, en schokkende onthullingen. Ook andere bewoners van het reservaat worden gevolgd, en delen al even schrijnende getuigenissen. Neem het verhaal van voormalig opperhoofd Rick Gilbert, die werd verwekt door een van de paters op de school en desondanks zijn leven lang trouw katholiek bleef.

Sugarcane won verschillende grote prijzen en wordt alom beschreven als een belangrijk document, dat zou moeten dienen als onderwijsmateriaal. De kracht van de film zit ’m niet alleen in de gewichtige inhoud, maar ook in de aangenaam kalme, poëtische toon, die de zwaarte enigszins relativeert. Dit verhaal is onpeilbaar treurig en onthutsend, maar ergens toch ook hoopvol. Vanwege de mooie mensen die worden opgevoerd, en hun onvoorstelbare veerkracht.

Documentaire van Emily Kassie en Julian Brave NoiseCat. Nu te zien op Disney+.