Stelling: het is hoog tijd voor een Europees leger

“Niet als doel an sich”, reageert Trineke Palm. Zij promoveerde op onderzoek naar de ontwikkeling van het EU-veiligheids- en defensiebeleid en is directeur van het wetenschappelijk instituut van de Chris­ten­Unie. In het Nederlands Dagblad betoogde ze onlangs dat we meer moeten samenwerken als Europese defensies, “indien nodig zelfs met een Europees leger”. Ze verklaart: “Dat woord werkt voor veel mensen als een rode lap op een stier. De vraag eronder is natuurlijk: hoe kunnen we onze burgers en ons grondgebied het best beschermen?”

Hebben we daar een gezamenlijk leger voor nodig?

“Je kunt natuurlijk nationaal denken: we trekken ons terug achter onze dijken. Dat zie ik als de kop in het zand steken. We hebben elkaar in Europa nodig. Sterker nog: we hebben de gezamenlijke verantwoordelijkheid om ons grondgebied en de burgers te beschermen. Dan blijven er twee smaken over. De Europese pijler binnen de NAVO of een EU-ropese variant van EU-lidstaten, EU-instellingen plus Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk. Búíten de NAVO dus. Gezien de opstelling van de regering-Trump moeten we serieus rekening houden met een scenario waarin de Europese landen en burgers voor hun veiligheid op elkaar zijn aangewezen.”

Maar dan geven we onze soevereiniteit op…

“Nuchter gezien dóén we dat al. Nederland is politiek gezien verantwoordelijk voor iedere militair die wordt uitgezonden. Maar we werken al nauw samen met de Duitsers (landmacht) en de Belgen (luchtruimbewaking). Niks met anderen delen mag soeverein klinken, maar uiteindelijk betekent soevereiniteit vooral dat je in staat bent om je grondgebied en je burgers tegen invloeden van buitenaf te beschermen. Daarvoor zullen we moeten samenwerken. Dus we geven iets van onze formele soevereiniteit op om onze soevereiniteit te behouden.”

We doen het al, zeg je. Waarom dan nog meer samenwerken?

“Omdat de noodzaak nu toeneemt. Economisch werken we al hecht samen in de Europese Unie, maar militair was dat veel minder het geval. Er werden EU-crisismanagement-operaties uitgevoerd, bijvoorbeeld tegen piraterij in Somalië en om migratie te controleren, maar nu gaat het om iets waar we tot nu toe voor op de NAVO, of eigenlijk de VS, leunden: het beschermen van ons eigen grondgebied.”

Zijn we als Europese Unie niet veel te divers voor een gezamenlijk leger?

“De slogan van de EU is: eenheid in verscheidenheid. En de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat het laatste ons beter afgaat dan het eerste. Ook qua krijgsmachten zijn we heel divers. Daarom denk ik dat het allereerst goed is om aan te sluiten bij bestaande samenwerkingen. Eurosceptici zijn direct bang voor een soort superstaat. Dat is onnodig. En eurofielen willen er meteen een groots politiek project van maken. Dat lijkt me ook niet wijs. Ik pleit voor een heel pragmatische aanpak: wat samen kan, samendoen, maar niet blind zijn voor onze diversiteit.”

In je artikel heb je het over ‘het verdedigen van onze Europese waarden’. Even eerlijk: hebben we die nog wel?

“Daarmee verwijs ik dan ook vooral naar de waarden zoals die in artikel 2 van het EU-verdrag staan. En ja, die vormen het fundament van de Europese Unie. We eerbiedigen menselijke waardigheid, democratie, gelijkheid en de rechtsstaat en spreken elkaar als leden daarop aan. Dat we in de praktijk zien dat die waarden niet door iedereen hoog worden gehouden, dat klopt, maar toch zijn deze waarden onze basis. Uiteindelijk is de EU geboren vanuit het verlangen om de vicieuze cirkel van oorlog na oorlog te doorbreken. Veel van de geestelijk vaders van die samenwerking waren christen. We vinden daarom waarden terug die passen bij ons christen-zijn. En die zijn de moeite van het verdedigen waard.”

Na de Brexit en de verkiezing van eurosceptische leiders kraakt en piept de EU op haar grondvesten. Hoe reëel is een militaire samenwerking eigenlijk?

“Ik verwacht zeker dat er op Europees gebied flink in defensie geïnvesteerd gaat worden. Maar of het ons ook lukt om écht samen te werken, vind ik lastiger te zeggen. Misschien zal dat met een selecte groep zijn. Ik hóóp dat het ons lukt om in alle verscheidenheid samen te werken. Dat de lidstaten van de EU en de Britten en de Noren met elkaar zeggen: we zijn een eenheid en we staan voor de veiligheid van onze burgers.”