Spiritueel besef: het enige dat ons redt van onze illusies
30 augustus 2021 · 07:30
Update: 12 mei 2023 · 14:42
We worden voor de gek gehouden, zegt Jean-Jacques. Onze zintuigen bedriegen ons en houden ons gevangen. Het enige dat ons kan bevrijden is spiritueel besef…
Een nieuw seizoen begint. Maar ik ben niet vrij, jij bent niet vrij. Niemand is vrij, behalve dan de mensen die we mystici noemen. En Jezus van Nazareth. Die zag voorbij de vooroordelen die mensen onderdrukken. Hij ademde vrijheid.
Maar, zul je zeggen, ik kan toch gaan en staan waar ik wil? Jawel, maar innerlijk zitten we in een gevangenis. Het lukt ons meestal wel om die redelijk comfortabel te maken, maar er blijft altijd iets knagen: Is this all there is?
De gekste dingen twitteren
Onze zintuigen zijn de boosdoener. Die misleiden ons. Als ik bijvoorbeeld een stenen muur aanraak, zegt mijn tastzin dat die stevig is. Maar in werkelijkheid bestaat die uit een storm van atomen. Als ik een zonsondergang zie, vertellen mijn ogen dat de zon rood is. Maar kleuren worden door mijn hersenen gefabriekt, ze bestaan niet in de realiteit. Een adelaar ziet veel meer dan ik en Fikkie hoort geluiden die mij ontgaan. Maar ik, ik ben afgesloten van de werkelijkheid, gevangen in illusies.
We zijn ziende blind en horende doof. We hebben een verwrongen beeld van de wereld. Geen wonder dat mensen vanuit hun bubbel vol overtuiging de gekste dingen kunnen twitteren.
Spiritueel besef
Het enige wat in ons werkelijk is, zeggen de mystici, is ons spirituele besef. Dat is het vonkje van God in ons. Daardoor vermoeden we dat er méér moet zijn, buiten onze bedrieglijke bubbel. God is de werkelijkheid die ons daaruit bevrijdt. Dat proces heet de spirituele of mystieke weg.
Alles wat er in ons leven gebeurt, leuke en akelige dingen, kan helpen om die weg te gaan. En nee, dat is geen gemakkelijke reis. Om ons te bemoedigen krijgen we onderweg soms een voorproefje van onze bestemming. Kenner van de mystiek Evelyn Underhill zegt:
‘Is er nooit een moment geweest waarop je de partner met wie je nu samen eet, in jouw armen nam en dat die plotseling het hele universum voor je ontsloot? Herinner je je nog dat oncontroleerbare moment tijdens een concert toen je totaal niet meer aan je duurbetaalde zitplaats dacht? Dat waren doorbraken. Beefde je toen niet, evenals Augustinus, van “liefde en ontzag”?’ (Praktische mystiek hfdst. 3).
Even raken aan de werkelijkheid
Op zulke momenten kwam er even een kier in onze kerker. Voorbij al de illusies die onze zintuigen 24 uur per dag oplepelen, raakten we aan de werkelijkheid – aan God. Dan wordt het echt een nieuw seizoen.