Snus: wat is het en waarom is het zo gevaarlijk?

Snus is een nieuwe vorm van nicotine die erg populair is onder jonge tieners. Deze zakjes met nicotine stop je achter je bovenlip, waardoor de nicotine door het slijmvlies wordt opgenomen. Het wordt verkocht in kleine blikjes met leuke ontwerpen en is verkrijgbaar in allerlei smaken. Dat maakt snus aantrekkelijk voor jongeren. Als ouder wil je je kind natuurlijk behoeden voor verslavende middelen, maar het kan lastig zijn om het gesprek te starten. Wij gingen in gesprek met arts-epidemioloog Esther Croes van het Trimbos Instituut over hoe je dit het beste kunt aanpakken.

Tabaksindustrie promoot snus onder jongeren

“Wij zagen deze trend eind vorig jaar opkomen,” zegt Esther. “Snus en vapes zitten in dezelfde hoek en worden gepromoot vanuit de tabaksindustrie. Influencers spelen daar een grote rol in, want die hebben veel invloed onder jongeren. Er mag geen reclame gemaakt worden voor tabak, dus is het voor tabaksfabrikanten lastig om klanten te werven. Daarom moeten ze dat op slinkse wijze doen. Ondertussen worden sigaretten minder cool onder jongeren, dus moeten ze iets anders verzinnen.”

Dat is waarom nu snus en vapes  worden gepromoot. Met leuke designs op de verpakking en verschillende smaakjes worden deze vormen van nicotine aantrekkelijk gemaakt voor de nieuwe generatie. Zo kan de tabaksindustrie toch nieuwe klanten blijven winnen. De doelgroep: jongeren. “In vapes zit een vorm van nicotine die je ongemerkt inhaleert en die dus heel makkelijk in te nemen is voor jongeren. Voor rokers die een alternatief zoeken voor peuken, is dat helemaal niet geschikt. Die zoeken de hit in the throat, zoals bij een echte sigaret. Vapes en snus zijn dus echt specifiek op jongeren gericht. Dat doen de fabrikanten heel bewust, het is verwerpelijk, immoreel gedrag.”

De gevaren van snus

Met het gebruik van snus adem je niet dezelfde schadelijke stoffen in als bij sigaretten. Waarom is het dan toch zo gevaarlijk? “Tabaksfabrikanten willen graag de schadelijkheid van vapes en snus vergelijken met die van sigaretten, maar die vergelijking gaat voor jongeren niet op. Bij hen zou je moeten vergelijken met ‘geen tabak’, en dan komen snus en vapen er slecht vanaf. In snus zit nicotine in hoge doseringen. Deze stof verstoort, als je hem op jonge leeftijd binnenkrijgt, de aanleg van verbindingen in je hersenen, die effect hebben op concentratievermogen en geheugen. Als je die structuren niet aanlegt heeft dat een blijvend effect. Het is het niet zo dat je dat nog kunt inhalen op je 25e. Daarnaast is nicotine een opwekkende stof, net als cafeïne. Kinderen kunnen er onder andere een hoge bloeddruk of hartkloppingen van krijgen of zelfs van gaan braken.”

Het grootste gevaar zit hem volgens Esther in het risico op verslaving. Dat gaat zeker bij jonge kinderen erg snel. “Als je op basisschoolleeftijd aan nicotine begint, kun je binnen een paar dagen verslaafd raken. Als kinderen dan willen stoppen, levert de ontwenning stress op. Dat heffen ze op door een nieuwe dosis nicotine via snus of vapes. Het lijkt dan net alsof de snus rustgevend is, maar eigenlijk zijn het ontwenningsverschijnselen die met een nieuwe dosis nicotine weer eventjes worden opgeheven. Ik denk dat alle producten die erop gericht zijn om jongeren verslaafd te maken aan nicotine, van de markt gehaald zouden moeten worden. Ze zijn gericht op de jongeren, en die kunnen er geen weerstand tegen bieden. Zo creëren we een nieuwe groep nicotineverslaafden.”

De schuld van zo’n verslaving kan volgens Esther niet bij jongeren worden neergelegd. “De hersenen zijn op die leeftijd nog niet volledig gerijpt. Het beloningssysteem werkt al wel, maar de prefrontale cortex, die onder andere over impulsbeheersing en het maken van beslissingen gaat, nog niet. Jongeren krijgen dus al wel de kick van een beloning, maar kunnen nog niet altijd verstandige beslissingen nemen. Dan ben je heel vatbaar voor groepsdruk.”

Die groepsdruk speelt een grote rol in de populariteit van snus. “Jongeren willen  erbij horen. Er is er dan één uit de groep die het oppikt, het haantje, en die verspreidt het onder de vriendenkring. Vervolgens raken ze verslaafd en is het heel moeilijk om ermee te stoppen.”

Hoe waarschuw je je kind voor snus?

Het is moeilijk om erachter te komen of je kind snus gebruikt, zegt Esther. “Je ruikt het bijvoorbeeld niet. Wel hoor ik van docenten dat ze slechter contact kunnen maken met kinderen die snus gebruiken. Laatst sprak ik een docent die vertelde dat een kind tijdens een gesprek van z’n stoel kukelde. Die had een nicotinevergiftiging opgelopen.”

Het kan lastig zijn om in gesprek te gaan met je kind over de gevaren van snus. Esther geeft tips. “Als je in gesprek gaat over roken, benoem dan alle producten die ermee te maken hebben, dus ook snus en vapes. Vertel je kinderen: het is niet stoer, het is niet lekker, het is gewoon stom. Als je op jonge leeftijd verslaafd raakt, is dat geen keus, want je kunt dan nog geen goede keuzes maken, maar de gevolgen zijn voor de rest van je leven.”

Maar hoe zorg je ervoor dat je niet te belerend overkomt? “Ik zou niet met een opgeheven vingertje zeggen: ‘Dat mag niet’. Je kunt beter iets zeggen als: ‘Je wordt aan alle kanten beïnvloed door de tabaksindustrie, daar ga jij toch niet in mee? Ga je het geld waar je hard voor hebt gewerkt door vakken te vullen in de supermarkt daaraan uitgeven?’ Je wordt gewoon beduveld door de snelle marketingjongens.’ Maak kinderen ervan bewust dat dit een campagne is van big tobacco, die jongeren probeert te beïnvloeden. Dat wil je niet, ook niet als kind, dat je gemanipuleerd wordt. Dat tast het gevoel van autonomie aan dat kinderen juist zo graag willen. Kinderen willen op die leeftijd onafhankelijk worden, maar door snus te gebruiken worden ze afhankelijk van de tabaksindustrie. Iedereen wil vrijheid, maar als je verslaafd raakt, heb je die vrijheid niet meer.”