Smartphone is boosdoener voor ons con­cen­tra­tie­ver­mo­gen

Wat leert de wetenschap ons over concentratie?  

“Dat het brein zich niet op twee zaken tegelijkertijd kan richten. Als je bezig bent met je smartphone, stoppen andere werkzaamheden. Het kost het brein veel moeite om die weer op te pakken. Zeker om je weer te kunnen concentreren op die andere werkzaamheden. Mijn boek Concentratie gaat over gefocust blijven in deze tijden van grote afleiding. Het zijn overigens geen unieke tijden. In het verleden zijn er altijd zorgen geweest over de hoeveelheid prikkels. Er is wel iets bijzonders aan de hand. Het aantal prikkels is groter dan ooit.”

Wie maken zich schuldig aan die prikkels?  

“Appjes, pushberichten, Facebook: de mobiele telefoon is een notoire prikkelaar. Als je het negatief wilt verwoorden, is de smartphone een belangrijke boosdoener. Maar er is meer aan de hand. Als je over straat loopt, bijvoorbeeld hier in Amsterdam, wordt er ook voortdurend aan je aandacht getrokken door reclames en televisieschermen.”

Terug naar het concentreren. De aanname is dat vrouwen juist wel meer dingen tegelijk kunnen doen. Terecht? 

“Dat is absolute onzin. Zaken die automatisch gaan zoals kijken en koffiedrinken, kunnen wel tegelijkertijd. Maar die kosten geen aandacht of concentratie. Als je probeert twee zaken te combineren die beide aandacht opeisen, ben je constant heel snel aan het wisselen. Dat gaat moeizaam, waardoor je vertraagt, fouten maakt en je in de stress raakt.” 

Hoe groot is de negatieve invloed van bijvoorbeeld die smartphone? 

“Je kunt er geen getal aan hangen. Je kunt wel waardes geven aan hoe lang het duurt nadat mensen gestoord worden, ze hun taak weer goed op kunnen pakken. Uit observaties op werkplekken blijkt dat dit enkele minuten kan duren. Soms worden er zelfs hele pauzes gestart. Verder ligt het aan de situatie. In het verkeer kost het maar een seconde om even naar je smartphone te kijken en daarna weer je ogen op het verkeer te richten. Juist hier telt elke seconde. Toch geldt voor elke situatie, dat het wisselen erg lastig is.” 

Toch ben jij ook huiverig voor een doemscenario. Waarom? 

“Omdat er ook geroepen wordt dat onze concentratiespanne momenteel maar 8 seconde zou zijn en dat dit in de jaren sterk zou zijn afgenomen. Daar is geen wetenschappelijk bewijs voor. De potentie om ons te concentreren is er nog steeds, ons brein is niet veranderd. Alleen denk ik dat we ons brein door de toegenomen hoeveelheid prikkels niet optimaal gebruiken. Als ik mij wil concentreren, sluit me van alle sociale media af. De potentie is er, maar we doen dit niet of te weinig. Concentratie is iets wat je moet trainen, net als een spier die je sterk moet houden. En die kan bij iedereen sterk worden. Ik verzet me tegen de opvatting dat het een soort verloren strijd is en allemaal negatief is, maar we moeten de strijd wel aangaan.”

Wat bedoel je concreet met de strijd aangaan? 

“Dat we aandacht en concentratie weer op waarde moeten schatten. En je je leven zo moet inrichten dat je een goede concentratie mogelijk maakt. Sluit zoveel mogelijk sociale media uit in periodes van concentratie. Houd zoveel mogelijk prikkels buiten. Zorg goed voor je brein, slaap goed. Ook meditatie werkt erg goed als concentratietrainer. Neem op goede momenten pauze. Het lijken allemaal open deuren, maar het zijn een aantal simpele lessen waar je je aan kunt houden om een goede concentratie mogelijk te maken. 
Het brein is een filter en slaat dagelijks maar een beperkte hoeveelheid informatie op. En het alleen zijn met je eigen gedachten, dat doen we minder dan ooit door de mobiele telefoon. Je hebt nou eenmaal tijd nodig om te reflecteren en te dagdromen.” 

We kunnen dus nog wat leren van de reformatorische zuil? 

“Absoluut, er zijn periodes van rust en bezinning nodig. En door de smartphone is dat een stuk moeilijker geworden. Dat is ook de reden dat zaken als meditatie zo razend populair zijn. Dan moet je geforceerd alleen bezig zijn met je gedachten. Er is een groeiende behoefte om los te komen van de gehaastheid en te veel prikkels. We hebben een samenleving met te veel mensen die een overbelast brein hebben. Het brein kun je overbelasten en heeft rust nodig op zijn tijd.”