Seks? Alles kan en mag in de media

Psychologe Martine Delfos - ze schreef een serie boeken over seksuele voorlichting - noemt de rol van de media niet ‘voorlichting’, maar ‘oplichting’. Ze verklaart zelfs een kruistocht te beginnen tegen de seksualisering in de media. Onderzoekers hebben het al enorm af laten weten, agressie in de media wordt al decennialang onderzocht, seks in de media nauwelijks. "Seks is overal. In bushokjes, in de Bruna. Dat is niet alleen maar ’s avonds laat of alleen maar in het kastje. Het is overal."

Liegen

Als voorbeeld van die oplichting noemt ze het onderzoek van Durex, de condoomfabrikant. "Een slecht onderzoek, maar het haalt wel het Journaal. Wat blijkt? Nederland doet het gemiddeld drie keer per week. Echter, iedereen weet in zijn eigen leven dat drie maal per week geen jarenlange realiteit is. Maar daar heeft niemand het over. Wat betekent dat? Dat Nederlanders hoog staan in de wereldranglijst liegen over seks."
Het gaat Delfos om de invloed die seksualisering heeft op de manier waarop er naar relaties wordt gekeken en waarop tieners een beeld van seksualiteit voorgeschoteld krijgen. "Het is niet zo dat alle kinderen die naar seks kijken, seks gaan doen. Maar er is geen enkele aanleiding om te denken dat de seksualisering in de media geen invloed heeft."
Ze illustreert dat met een onderzoek waaruit blijkt dat vrouwen zich soms niet bewust zijn van hun seksuele gevoelens. "Een man is zich bewust van seksuele gevoelens. Maar een vrouw kan seksuele reacties hebben, zonder dat ze het weet. Er is fysiek gemeten dat vrouwen die naar seksuele stimuli kijken en oprecht menen daar geen seksueel gevoel bij te hebben, dat toch hebben. Ze zijn zich er alleen niet van bewust. Mannen en vrouwen reageren op wat ze zien. Moet je je voorstellen wat dat betekent in het opgroeien van kinderen met seksuele stimuli in de media. Je hebt die reactie, maar dat weet je niet. Je wordt dus geseksualiseerd, maar je kunt het niet sturen, want je bent je er niet van bewust."

Biologisch rijp

De psychologe ziet verschillende gevolgen van deze seksualisering in de media. "Het is voor het eerst in de mensheid dat kinderen eerder seksueel actief zijn, dan dat ze biologisch rijp zijn. Maar ze zijn ook eerder biologisch rijp. Per tien jaar komt bijvoorbeeld de menstruatie drie maanden vroeger. Dat heeft te maken met gezondheidsomstandigheden, hygiëne en eten.
Behalve de laatste decennia. Dan blijkt dat er plotseling versnelling is. Er zijn wetenschappers die zeggen dat dit niet klopt, er zijn er ook die zeggen dat het door de straling van de televisie komt. Maar ik geloof dat het door de televisie zelf komt. Seks in de media bevordert seksualiteit in kinderen en brengt hen bovendien vervroegt in de puberteit. Er is zojuist een groot Amerikaans onderzoek gepubliceerd waaruit blijkt dat seks in de media, met name televisie, bevorderend werkt op seksueel gedrag. Dat is niet verrassend. Geen mens trekt zijn wenkbrauwen op. Nee, iedereen zit ermee. Maar niemand dóet wat."

Preutsheid

Een derde gevolg van de seksualisering van de media is dat tieners een vertekend beeld krijgen van seksualiteit en relaties. Delfos: "Het probleem is niet alleen dat kinderen seks zien, maar ook dat ze zien hoe mensen daarmee omgaan. Op tv zien ze dat iedereen het de hele tijd doet en voortdurend orgasmen heeft. Bovendien worden vrouwen gepresenteerd alsof ze ongelooflijk wellustig zijn. Totaal het tegenovergestelde van wat er in werkelijkheid gebeurt. Als kinderen vervolgens in hun eigen relatie ontdekken dat het zo niet werkt, krijgen ze het idee ‘Ik houd zeker niet genoeg van hem of haar’. Dat is namelijk de uitleg die overal wordt gegeven. Daarom wil ik kinderen en jongeren laten weten dat het zo niet werkt. Dat seks fijn kan zijn, maar moeilijker is om te leren dan met elkaar praten. Want mannen en vrouwen beleven seksualiteit anders. Maar dat komt nauwelijks in de media. Als je dat weet, denk je: ‘Oké, het is niet erg dat het niet lukt, want het is ook niet zo eenvoudig. Het kan geweldig leuk zijn, maar dat is niet vanzelf en niet altijd’. Aan een relatie moet je bouwen en daar doe je de rest van je leven over."
De psychologe komt daarmee op het grootste taboe dat er volgens haar in Nederland is: preutsheid. "We mogen vooral niet preuts zijn, want alles mag en alles moet kunnen." Moeten we dan weer preuts worden? "Nee," zegt ze. "Niet preuts, dat woord moet weg. Preuts is overdreven, maar we moeten seksualiteit en ons lichaam wel meer eerlijk gaan waarderen en privé gaan ervaren. Dat is niet preuts, maar dat is normaal, dat is privacy. Zo zit een mens in elkaar."

Gewaagde foto’s

Kinderen communiceren via de pc met andere kinderen die ze vaak nog nooit in het echt hebben gezien. Ze brengen soms uren door in chatboxen; virtuele gemeenschappen waar mensen chatten, babbelen. Seks is vaak hét onderwerp van de chat.
Maar er is meer. Kinderen etaleren zich met gewaagde en uitdagende foto’s en gaan op zoek naar seksdates. Cyberseks heeft inmiddels zijn intrede gedaan. Zo zijn er tieners die zichzelf bevredigen voor een internetcamera. Delfos: "Wat je op internet ziet, moet je niet als vanzelfsprekend aannemen. Kinderporno is wijd verbreid en het is dus de vraag of alles wat je ziet ook door de kinderen en jongeren gewenst is. Maar zeker is dat de invloed van de media, de veranderende moraal en de mogelijkheden van internet niet alleen een zegen zijn, maar ook problemen kunnen veroorzaken.
Pubers zijn bezig met experimenteren, zoeken grenzen op. Bovendien proberen ze bij een groep te horen. Seksualiteit maakt dat heel makkelijk. Als je geen vrienden hebt, kun je wel met een jongen naar bed, want dan heb je een vriendje. Voor pubers is dat dus aantrekkelijk. Internet biedt de mogelijkheid dat anoniem te doen. Je kunt anoniem experimenteren, je kunt van alles uitproberen."

Rood hoofd

De media proberen iets neer te zetten wat de werkelijkheid niet is. Om onze kinderen daartegen te beschermen, moeten we terug naar eerlijke voorlichting. Maar hebben we het nog over seksuele voorlichting? vraagt Delfos zich af. "De voorlichting die er is, heeft de traditie van de jaren zeventig: ‘Alles moet kunnen’. Dat wordt jongeren al geleerd in bladen als Break Out! en Fancy. De vragen in de ingezonden brieven worden voor een belangrijk deel door volwassenen gemaakt. Volwassenen die leren dat alles moet kunnen en een sfeer neerzetten, zodat jongeren denken: ‘O? Het is dus normaal dat ik dit of dat doe.’
In de jaren zeventig hebben we een start gemaakt met seksuele voorlichting, maar we zijn doorgeschoten. We moeten af van het idee ‘alles moet kunnen’, want dat is valse voorlichting. Ouders moeten daarom zelf weer, en dat mag best met een rood hoofd, voorlichting geven. Geef maar toe dat het moeilijk is, laat aan je kinderen een stukje schroom zien. En laat ze dan maar denken dat je preuts bent. Dan gaan ze vanzelf wel onderzoeken wat waar is. Maar daag je tiener uit, stimuleer hun denken, zet die hersens op ‘aan’. Voorlichting is niet van één kant informatie erin gieten, maar vooral je kind ook zelf laten nadenken en instrumenten geven voor een eigen ontwikkeling."

Lekker bekken

Maureen Altorf, jongerenwerker bij Stichting Chris (de christelijke kindertelefoon), erkent dat jongeren steeds eerder seksueel actief zijn. “Christentieners doen daarin niet onder voor niet-christentieners. De meeste tieners van nu hebben ouders uit de jaren zestig, met haar vrijheid-blijheidcultuur. Ouders zeggen dan vaak: ‘Ach, ik ben ook jong geweest en ik ben er ook doorheen gekomen.’ Ja, zeg ik dan, maar we leven nu wel in een heel andere tijd. Als ik nu met tieners praat over het begin van een relatie, dan gaat het over bekken. Tongzoenen is dat. Dat is iets wat er voor jongeren bij hoort. Ze zijn naar de disco geweest en ze hebben lekker gebekt met iemand. Dat doen ze nu veel sneller dan vroeger.
Veertien, vijftienjarigen gaan met elkaar naar bed. De grens bij hen is dan dat ze geen gemeenschap hebben met elkaar, want dat mag dan niet, maar alles daaromheen wel.
Eigenlijk," vervolgt ze, "zijn het kinderen die grote-mensendingen doen. Ze zijn er lichamelijk nog niet aan toe. Een puber is bezig zijn zelfbeeld en eigenwaarde te ontwikkelen. Maar als het zich dan in een relatie begeeft, zoals ze het dan noemen, als ze zoenen met iemand, heeft niemand het over de gevoelens die dat bij hen losmaakt. Dus de vragen en emoties die ze op zo’n moment voelen, horen er blijkbaar bij. Het levert een soort vervlakking op, waardoor tieners over hun eigen grenzen heen gaan. Je ziet bovendien dat seksualiteit op televisie bijvoorbeeld, technische seksualiteit is. Het gaat niet over relaties en seksualiteit samen, maar die twee zijn van elkaar losgekoppeld. Dat dat niet reëel is, ziet een tiener niet."

Belevingswereld

Altorf merkt dat veel christenouders geen idee hebben van waar hun tieners zich mee bezig houden. Dat bleek tijdens een seminar dat ze gaf tijdens de EO-Gezinsdag. "Ik vroeg wie van de ouders het blad Break Out! kent. Niemand wist het. De tieners die erbij zaten, staken wel hun hand op. Ik noemde een paar andere bladen en popgroepen. Geen ouder stak zijn hand op. De tieners wel. Ouders zijn zich niet bewust van de belevingswereld van hun kinderen." Ze roept daarom ouders op zich te verdiepen in de leefwereld van hun tieners.
"Ouders klagen dat hun kinderen naar MTV kijken. Wat doe je daar dan mee? Communiceer je die andere kant van seksualiteit? ‘Nee, want dat leren ze toch op school?’ is vaak het antwoord. Dat leren ze dus niet op school. Daar horen ze alleen dat ze het veilig moeten doen. Ouders hebben een eigen verantwoordelijkheid naar hun kinderen toe. Dat is niet: ‘Lees dit boekje maar en als je vragen hebt, kom je maar’."

Popster

Moet je dan MTV en bladen als Break Out! en Fancy verbieden? "Nee," meent de jongerenwerker. "Dat lukt je ook niet. Klasgenootjes kijken en lezen het namelijk wel. En als je zegt: ‘Lees jij dat blad? Wat ben jíj slecht!’ dan kraak je af wat past in hun belevingswereld. Houd het bij jezelf. Communiceer jouw mening en vertel hun wat jij leest en wat je daaraan hebt. Blijf peilen waar je tiener mee bezig is. Laat eens de naam van een popster vallen en kijk hoe hij of zij reageert. Dan heb je openingen voor een gesprek. Het is niet eng om te spreken over relaties en liefde. Ik ben nu 25 jaar getrouwd en als ik het met tieners over seksualiteit heb, vragen ze mij: ‘Doe je het dan nog steeds?’ ‘Ja,’ antwoord ik dan ‘en het wordt alleen maar spannender.’ Ik laat hun dan ook zien dat God seksualiteit niet aan leeftijd verbindt. Kijk maar in de Bijbel: Zacharias en Abraham bijvoorbeeld waren al heel oud toen ze nog een kind kregen. Die tieners liggen dan helemaal in een deuk, maar je hebt wel een gesprek met hen."