Rouw om alles in het leven dat niet is gelukt: hoe ga je daarmee om?

Het begon met een advertentie van een rouwcoach - ja, je kunt het zo gek niet bedenken of er zijn coaches voor. Iemand die je helpt bij het verwerken van verlies. Het triggerde iets in me wat maakte dat ik er van alles over ging lezen: over rouwstadia, rouwrituelen, copingmechanismen, onderzoeken en ga zo maar door. Eén ding viel me op: het meeste wat ik las, ging over rouw na de dood van een geliefde. Terwijl rouw toch echt veel meer is dan dat.

Rouw over wat verloren is

Ik kwam bijvoorbeeld plotseling iemand tegen die lange tijd een goede vriend van me is geweest. We praatten wat, maar ik besefte ineens: het zal nooit meer worden zoals het toen was. Er is te veel stuk. Diegene is een vreemde geworden. Daar was ik zelf ook schuldig aan. Ik heb niet gezegd wat ik had kunnen, had móeten zeggen, ik heb de ander weg laten lopen en halfslachtige verzoeningspogingen gedaan. Ook dat is rouw: gemis over wat we hadden kunnen zijn als…

Ik ervaar ook rouw om wat ik zelf had willen zijn, om niet-behaalde ideaalbeelden van mezelf. Ik zie het ook bij mensen om me heen: dat je een abonnement op therapeutenland hebt en je nog steeds leeg voelt. Of dat je zo graag een partner wilt, maar dat het steeds misloopt. Je wordt ouder en als een magneet word je naar de trouwfoto’s op Instagram getrokken: dit wilde je ook zo graag, maar het is niet gelukt. En dan voel je het verlies, de rouw. Je bent niet wie je wilt zijn of waar je wilt zijn. Er is rouw over dat wat verloren is of wat nooit meer zal veranderen.

Troost uit een fantasie

In mijn ontdekkingstocht naar rouw over het leven, volgde ik online een interview van psychiater en filosoof Damiaan Denys met psychiater Irvin Yalom bij The School of Life. Het ging over het laatste boek van Yalom, zijn memoires: Dicht bij het einde, terug naar het begin.

Ook Yalom vertelde over rouw in relatie tot het overlijden van zijn geliefde. Maar op het einde werd mijn aandacht getrokken toen Yalom vertelde dat hij weliswaar atheïst is, maar toch getroost wordt door de gedachte dat hij zijn vrouw zal terugzien. Een 'fantasie', iets dat niet waar kan zijn, volgens Yalom. Hij vond het zelfs belachelijk van zichzelf dat hij zo dacht. Maar Denys voegde eraan toe dat dat de gift van de religie is: eruit gebruiken wat je kan helpen. Ze lachten.

Ik vond het helemaal niet zo’n gekke gedachte, ook als het gaat om rouwen om het leven. Wat zou het mooi zijn als iedereen zich deze gift van religie zou gunnen. Laten we geloven dat de rouw en de spijt, of die nu om een ander is of voor jezelf, ooit ontmoet gaat worden. Dat al die leemtes, al die situaties waarvan je zoveel meer had gehoopt voor jezelf, verzacht zullen worden. Zelfs helemaal voorbij zullen gaan. Waarom niet?

Geloof het of niet

Dit is geen duidelijk antwoord. Meer een piketpaaltje. De ene keer lukt het beter om het voor ogen te houden dan de andere keer. Maar ik vind het een prachtige gedachte uit het christendom: dat de could have beens straks vooraan zullen staan. En dat je stille tranen worden geteld.

Je kunt het geloven, of niet, als het je maar perspectief biedt.
Dat gun ik jou, maar ook mezelf.

(Gebed)

Voor wat had kunnen zijn
Maar niet was - en is
Uw licht

Voor wat de ander heeft
Maar ik niet
Uw volheid

Voor wie ik in stilte mis, leeft
Maar bij mij weg
Uw vriendschap

Voor alles
Wat niet is, was of komt
Uw ruimtelijke zicht
 

Foto boven: Jordan Rowland via Unsplash