Rosita Steenbeek: ‘Ik vind dat je altijd hoop moet houden, hoe ernstig de situatie ook is’

Vanaf 25 december is Rosita Steenbeek te zien in de vierdelige EO serie Viva l’Umanità!, over mensen op de vlucht in de hoop op gastvrijheid in Europa. Voor haar boek Droomland Italië: van Aleppo naar Turijn reiste ze door Italië en zag ze hoe de situatie voor vluchtelingen verhardt.

Wat raakt jou het meest als we het over dit onderwerp hebben?
“De vooroordelen en de onwetendheid die je vaak tegenkomt. Mensen denken dat vluchtelingen iets van ons komen afpakken, gevaarlijk zijn. Ze roepen: ‘Er is geen plaats bij ons. Vang ze op in de regio.’ Dat gebeurt allang. In Libanon, een land zo groot als een kwart van Nederland, worden anderhalf miljoen Syrische vluchtelingen opgevangen. Mensen weten vaak niet wie de vluchtelingen zijn en wat voor verschrikkingen ze hebben meegemaakt.”

Waarom is het aan te raden om met kerst deze serie te kijken?
“Het gaat over de essentie van de kerstboodschap: vrede op aarde. Het is ook heel mooi om mensen te helpen, je wordt er gelukkig van. Met Kerst denken we aan Maria, Jozef en het kindje Jezus in de stal. Veel vluchtelingen schuilen ook in stallen, garages, onder afdakjes. Zo komt het kerstverhaal heel dichtbij.”

In hoeverre speelt het geloof een rol in deze serie?
‘’Er komen geregeld kerken aan het woord. Zoals bijvoorbeeld de Humanitaire corridors en de Italiaanse Protestanten. Zij doen heel veel voor vluchtelingen, ook vanuit hun overtuiging om je naaste en je vijanden lief te hebben. Zo sprak ik een moslimfamilie die werd opgevangen door protestanten. Zij wonen in het huis van andere gelovigen en hebben weer een toekomst, hun kinderen kunnen naar school. ‘We zijn kinderen van dezelfde God,’ zo beschreven zij het. Dat vind ik mooi om te zien.’’

Wat kun je zelf doen als je deze verhalen hoort?
‘’Het gebrek aan hulp voor vluchtelingen is een groot drama van deze tijd. Ik denk dat het goed is om te weten wat de werkelijke situatie is. Lees over de wrede pushbacks in Europa. Ga niet alleen kreten herhalen, zoals ‘Nederland is vol.’ Laat je goed informeren en probeer geen vooroordelen te hebben. Laat je niet leiden door angst.

Zelf ben ik niet bang aangelegd, maar die keren dat ik logeerde in tentenkampen bij de Syrische grens waren wel heel indrukwekkend. Mensen die een mooi huis hadden en een goede baan hadden, moesten alles achterlaten. In zo’n situatie ga je weer terug naar de essentie van het leven. Met jonge vrouwen speelden we samen spelletjes en vertelden elkaar verhalen. Echt samenzijn en elkaar steunen. Wij zijn in het Westen ook veel kwijtgeraakt. Wij zijn nog weinig samen. Hoe mooi zou het zijn als scholieren niet alleen op studiereis gaan naar Rome of Parijs, maar ook een keer gaan helpen in een vluchtelingenkamp. Het zal hun wereld verrijken.’’

Voor jouw boek Droomland Italië: van Aleppo naar Turijn reisde je door Italië en zag je hoe de situatie rondom vluchtelingen verhardt. Hoe komt het dat die situatie zo aan het verharden is?
''Onder meer doordat angst wordt aangewakkerd door politici. In Italië heeft de rechtse Matteo Salvini het als propagandamiddel gebruikt om stemmen te winnen: Hij sprak over ‘invasie’ en ‘onveiligheid’.''

Wie uit het boek is jou in het speciaal bijgebleven?
''Ismaël, een jongen uit Siera Leone wiens ouders zijn vermoord, die na verschrikkingen in Libië, veel omzwervingen en doorzetten uiteindelijk in Zuid-Tirol een baan als inpakker heeft gevonden. En ik moet denken aan de Syrische meisjes uit Aleppo bij wie ik weken logeerde in een primitief vluchtelingenkamp in Libanon en die met een humanitair corridor naar Italië kwamen. Nu wonen ze in Turijn, spreken vloeiend Italiaans en willen rechter of arts worden.'

Heb je weleens moeten huilen om de verhalen die mensen met jou deelden?
''Ja, om twee zestienjarige jongens uit Eritrea die gemarteld waren in Libië en dat heel open vertelden, vol verbazing dat mensen zulke vreselijke dingen konden doen. Ze waren niet boos maar verbaasd.''

Wat heb je geleerd tijdens jouw reizen door Italië?
''Dat de houding ten opzichte van vluchtelingen harder is geworden. Lampedusa is gemilitariseerd en de vluchtelingen worden uit zicht gehouden. Maar dat er ook veel initiatieven zijn van mensen die willen helpen.

Waar vind jij hoop?
“Ik vind dat je altijd hoop moet houden, hoe ernstig de situatie ook is. In Triëst ontmoette ik een ouder echtpaar dat elke avond naar het plein bij het station gaat om de gehavende voeten te behandelen van vluchtelingen die daar aankomen via de levensgevaarlijke Balkanroute. Steeds meer mensen sluiten zich bij hen aan om te helpen. Zo zijn er veel initiatieven waarbij men zich inzet voor het behoud van de humaniteit.”

Ik voel me verrijkt door al deze ontmoetingen met vluchtelingen en migranten. Het zijn sterke mensen die veel hebben meegemaakt en die weten waar het om gaat in het leven:  Veiligheid, vrijheid, er voor elkaar zijn.'

De vierdelige serie ‘Viva l’Umanità!’ is op zondag 25 december, 1 januari, 15 januari en 22 januari te zien. De afleveringen ontdek je om 22.35 uur op NPO 2 of op jouw moment via NPO Start.

• Viva l’Umanità!