Maar waar is de euforie?

Rikko geeft op de vroege ochtend inspiratie om de dag bewust te beginnen. Hij leest om 6 uur de teksten uit een oud kerkelijk leesrooster en zo rond 7 uur deelt hij de gedachte die dan op-popt. Elke werkdag te lezen en te beluisteren.

Maar waar is de euforie? – PopUpGedachte donderdag 31 mei 2018

Met de secularisatie en de marginalisatie van geïnstitutionaliseerde religie is er veel gewonnen. Mensen zijn weer voor zichzelf gaan denken en dat werd hoog tijd. Veel macht is doorbroken, burgers zijn niet meer overgeleverd aan geestelijken of andere mensen met een soort bijzondere toegang tot het hogere. Het is tragisch dat het op die manier moest natuurlijk, maar veel van de oorzaak daarvan ligt niet bij degenen die religie vaarwel zeiden, maar in wat mensen met religie hadden gedaan.
Er is veel verantwoordelijkheidsgevoel voor in de plaats gekomen bij velen. Het idee dat we het zelf moeten doen, dat geen God het voor ons gaat oplossen. Volgens psychiater Dirk de Wachter komen daar ook veel burn-outs uitrollen en depressie. Het is namelijk best wel een intense job: God zijn. En dan is het alleen nog maar God van je eigen leven. Het is genoeg voor quarterlife, midlife en allerlei andere soorten crises. De Wachter noemt dat ‘het wegvallen van instituties en gebaande paden’. Je mag alles zelf uitzoeken, maar je móet het ook. Er is niemand anders. En we gaan niet terug. Niet terug naar de Middeleeuwen, naar anderen die ons de wet voorschrijven. En ik denk dat dit terecht is ook en uiteindelijk winst voor christendom. Want als er ergens een eigen verantwoordelijkheidsgevoel en een oproep tot zelf denken in zou moeten zitten dan is het in dit verhaal. Het is ook niet onlogisch dat secularisatie en Verlichting optreden in zogenaamd christelijke landen. De mindset van zelf denken is er gelegd en daarmee konden de instituties aan de kant.
Maar goed, nu zijn we toch een beetje onze eigen god geworden. Vrij letterlijk ook, hé? Als je mensen op straat vraagt waar ze in geloven, zeggen ze grotendeels: in mezelf. Vroeger geloofden we in god, nu geloven we in onszelf. Wie is het object van geloof? Wie is god? Juist. Ga er maar aan staan. Sommigen vinden het heroïsch, anderen beseffen dat het al zo oud als de wereld is, deze neiging. Heel in het begin deden we dat met appels, of fruit in elk geval, in een paradijstuin. Nu met het Humanistisch Verbond, met de vrije markt en mensenrechten. Niet per se een veroordeling, hé? Meer een patroon.

En er mist iets door deze move. Daar wilde ik eigenlijk heen. De euforie mist. Het geloof dat het goedkomt en dat dit dan luid en vrolijk en juichend wordt aangekondigd door ‘profeten’. Het lijkt wel alsof doemdenkers en redelijken overblijven. Doemdenkers hebben we altijd gehad, binnen en buiten religie. En op links in ons land zijn ze ook gebleven: alles gaat naar de tyfus, want we hebben gezondigd. We hebben met plastic gestrooid, we hebben de integratie verkloot, we hebben natuurlijke hulpbronnen opgebruikt, de aarde vernield met meststoffen en ga zo maar door. Dat soort profetentaal is urgent, was zeer religieus van aard in de Bijbelse teksten en is nu links. Op rechts kunnen ze het ook: we hebben gezondigd, want we hebben niet voor onszelf gezorgd. We zijn naïef geweest, hebben de trots op onze eigen cultuur en onze eigen waardes weggedaan en door die ondankbaarheid hebben we onze cultuur en onze manier van leven verkwanselt en zie eens hoe alles nu naar de klote gaat. Kom, snel een vlag in de kamer, kijken of er nog wat te redden valt.

Maar waar is het equivalent van de heilsprofeet gebleven? Die zonder voorwaardes? We hebben best politieke heilsprofeten die zeggen: luister naar mij en Nederland wordt weer een land van melk en honing. Kies mij. Maar de gewone heilsprofeet, die zegt dat het goedkomt. Dat het belangrijk is om hoop te houden. ‘Hij toont de kracht van zijn arm; slaat trotsen van hart uiteen. Heersers ontneemt hij hun troon, maar verheft de geringen. Behoeftigen schenkt hij overvloed, maar rijken zendt hij heen met lege handen. Hij trekt zich het lot van zijn volk aan, met milde erbarming.’

Met de secularisatie verdwijnt logischerwijs niet alleen de moralistische God die ons eronder probeerde te houden, maar ook de reddende God. Gek is dat het moralisme en de felle profetische kritiek is gebleven, puur in een ander jasje. Maar waar is de heilstijding? Wie gelooft er genoeg in zichzelf of andere mensen om te vertrouwen dat diegene het goed gaat maken. Misschien was het aantreden van Obama zo’n moment. De messias. Bleek ook maar een mens, al was het bijna goddelijk zeker retorisch, vergeleken met dat wat de huidige chef van de States uitbraakt op Twitter en in sommige speeches.

Kortom, hoe leren we weer dat diepe vertrouwen? Dat niet zorgt dat we achterover leunen omdat een of andere god het wel gaat fiksen. Maar het vertrouwen dat het goedkomt, dat rechtvaardigheid de toekomst heeft – en we daarom onze leunstoel juist uitkomen en ons vol inzetten. Die leunstoel waarin we beschouwen hoe de zeespiegel stijgt, ongelijkheid toeneemt en alles. Misschien is het niet toevallig dat een domineeszoon als Rutger Bregman zich heeft toegelegd op het brengen van goede tijding. Het zit nog in de genen verstopt. Het was de taak van religie. Misschien nog steeds wel. Durven geloven dat rechtvaardigheid wint en dat onrechtvaardigheid, oneerlijkheid en alles een kort leven en een beroerd einde beschoren is.

Misschien zie ik het niet goed en is er wel een seculier equivalent van de profetische euforie. Dan hoor ik het natuurlijk graag. Anders moeten we ’m maken. Met of zonder beroep op God is het verhaal dat het goed komt redelijk belangrijk. Naast alle kritiek en redelijkheid.

Hier vind je drie tekstgedeeltes die Rikko vanochtend las.

Deze rubriek heeft een eigen boek: Lazarus staat op. Daarin zijn de 25 mooiste ochtendgedachtes van de afgelopen tijd gebundeld en geïllustreerd door Joanne Zwart.

Lazarus staat op | Rikko Voorberg | Vuurbaak | ISBN 9789460050404 | € 17,95