Politieman Dwight van van de Vijver: verbinder pur sang

“Ooit kreeg ik een bijzondere melding van een man die naar de politie had gebeld: hij werd geslagen door een vrouw – z’n partner – en had zich daarom opgesloten in de badkamer,” vertelt Dwight van van de Vijver op het politiebureau van Houten bij een bekertje koffie. “Samen met een collega ging ik erheen. Onderweg hadden we allebei zoiets van: ‘Haha, wat een watje… Kan-ie zijn vrouw niet eens aan?’ Dan kom je daar, als ‘stoere’ politieman, en heb je een gesprek. Wat bleek? Die man had hun relatie beëindigd. Zij was zó boos geworden dat ze hem aanviel. ‘Ik heb mezelf in de badkamer opgesloten omdat ik sterker ben dan zij, en ik wil haar niet slaan,’ legde hij ons uit. Weet je hoe ongelofelijk veel respect ik ineens voor hem had? Dát, dacht ik, is een echte man!” Dit voorval is Dwight altijd bijgebleven, omdat hij ervan heeft geleerd: “Nooit direct met je oordeel klaarstaan, maar in gesprek gaan en doorvragen – de feiten liggen soms anders dan je denkt.”

Waakzaam en dienstbaar

Dwight was jarenlang als wijkagent actief in de Utrechtse wijk Kanaleneiland. Daar ontdekte hij welke mooie dingen er kunnen gebeuren als je echt contact maakt met mensen en naar hun verhalen en problemen luistert.
Naast hem zit de boomlange wijkagent Jan-Willem Schut (33). Vooral onder jongeren een razend populaire politievlogger, met zo’n 165.000 abonnees op zijn YouTube-kanaal. Samen met hem wil Dwight in vogelvlucht iets van zijn vroegere werkterrein laten zien, en ons meenemen naar een plek in de wijk die voor hemzelf veel betekent.
Op een zonovergoten meiochtend stappen we samen in een politiewagen op het omheinde binnenplein. Boven het politielogo op de zijkant prijkt de vertrouwde slogan ‘waakzaam en dienstbaar’.

Crucifix-tatoeage

Jan-Willem, die nog gauw een peuk oprookt en berichtjes op z’n telefoon leest, kruipt achter het stuur. Als het ijzeren toegangshek langzaam opzijschuift, zetten we koers naar de snelweg. Onderweg vertelt Dwight honderduit en gepassioneerd over zijn vak. Z’n gespierde arm steekt half uit het geopende raam. Op zijn rechterbiceps prijkt een crucifix-tatoeage: hij komt uit een katholiek gezin.
“Als kind droomde ik er al van om bij de politie te werken,” zegt hij, de zwarte portofoon binnen handbereik. “Samen met mijn neef Mitchel, die jarenlang bij ons thuis woonde en nu als marinier op Curaçao woont en werkt, stelde ik me voor dat wij op een stoere motor reden en boeven vingen. Maar toen ik tiener was, werd ik zelf niet altijd even goed benaderd door politieagenten, waardoor die droom naar de achtergrond verdween. Mede omdat mijn moeder en een van mijn zussen onderwijzeres zijn, koos ik na de havo voor de pabo, in Utrecht.”

Stage bij kleuters

Is er aan hem een geweldige basisschoolleraar verloren gegaan? Grijnzend: “Nou, al na drie maanden dacht ik: dit wordt helemaal niks. Ik liep stage bij kleuters. Die vond ik heel schattig, hoor. Maar ik weet nog dat ik op een dag van constructiemateriaal een wapen had gebouwd – Mitchel en ik keken altijd veel politieseries – en toen zei zo’n jochie tegen me: ‘We mogen geen wapens maken van de juf…’”
Achter het stuur schiet Jan-Willem in de lach. Dwight: “Ik was pas 17, hè? Omdat ik onderwijs wel leuk vond, ben ik de docentenopleiding Engels gaan doen. Maar uiteindelijk wilde ik toch bij de politie, dus ik heb gesolliciteerd. Ik dacht: kijken of het lukt.”

Etnisch profileren

Dwight was 19 toen hij met het politiewerk begon, en deze zomer zit hij vijftien jaar in het vak. Inmiddels is hij geen wijkagent meer, maar instructeur bij de politie en hulpofficier van justitie. En één keer per maand geeft als hij docent les over ethische dilemma’s aan de politieacademie, waarbij onder meer het thema ‘etnisch profileren’ aan de orde komt. Een onderwerp dat hem – als ervaringsdeskundige – na aan het hart ligt. Hij maakte er een YouTube-video over die massaal werd bekeken en gedeeld. Het leverde hem onder andere een gesprek op aan tafel bij RTL Late Night.

(Tekst loopt door onder de video)

In Kanaleneiland

Mist Dwight het werk in de wijk niet? “Wijkagent is wel een van de leukste functies binnen de politie,” reageert hij (Jan-Willem knikt). “Maar wat ik nu doe, vind ik ook heel tof. Ik zit nu door het hele land. Maar ik mis de contacten met mensen in de wijk. Nog altijd kom ik graag in Kanaleneiland, waar ik natuurlijk heel veel mensen ken.”

Islamitische gebedskralen

Via de fraaie binnenstad van Vianen (dat tot het werkterrein van Jan-Willem behoort) en langs groene velden vol knalgeel koolzaad, rijden we door tot we aankomen in Kanaleneiland. Van alle inwoners heeft ruim tachtig procent een niet-Nederlandse achtergrond. En dat is te merken: we passeren moslima’s en mannen met islamitische gebedskralen in hun hand, en flats die van onder tot boven zijn behangen met satellietschotels.

'Dat pikken ze niet'

“Je kunt hier niet zomaar je camera op mensen richten,” vertelt Dwight voor de zekerheid aan de fotograaf. “Er zijn hier cameraploegen letterlijk de wijk uit gemept,” legt hij uit. “Want de mensen hier zeggen tegen de media: ‘Jullie laten altijd alleen maar het negatieve zien, nooit het positieve’ – en dat pikken ze natuurlijk niet.” Het positieve is hier wel degelijk te vinden, benadrukt Dwight. “Er gebeuren in deze wijk ook zo veel mooie dingen. Onder andere via het Cultuurhuis, dat ik jullie graag wil laten zien.”

‘Ik werd alleen maar uitgescholden’

Hij herinnert zich nog goed hoe collega’s reageerden toen ze hoorden dat hij wijkagent in Kanaleneiland zou worden. “Er is hier veel te doen om jeugdproblematiek, en diverse agenten zeiden tegen me: ‘Het is echt moeilijk om contact met jongeren te krijgen. Dat lukt je bijna niet.’ Ik wist ook dat wijkagenten blij waren dat ze elders gingen werken: ‘Ik werd alleen maar uitgescholden…’, vertelden ze.”

Jongeren Cultuurhuis Kanaleneiland

Maar Dwight, die gezegend is met een opvallend positieve levensinstelling, liet zich er niet door afschrikken. “Ik wist: als je goed wilt beginnen, moet je hier zijn.” Hij wijst naar het ‘clubgebouw’ van het Jongeren Cultuurhuis Kanaleneiland, waarnaast Jan-Willem de auto parkeert. Alle jongeren uit Kanaleneiland en omgeving tussen de 9 en de 25 jaar kunnen hier terecht voor een waaier aan activiteiten, cursussen, workshops en optredens. Een plek van creativiteit en ontmoeting, op een steenworp afstand van het Amsterdam-Rijnkanaal.

Impact beeldverhalen

We bellen aan en een jonge vrouw doet open, die aangenaam verrast is dat voormalig wijkagent Dwight ineens voor haar staat. Binnen schudt hij her en der handen en omhelst deze en gene. Al snel is hij met wat tieners in gesprek over een filmpje dat binnenkort wordt opgenomen, en waarin hij de rol van vader speelt. Dwight heeft er, net als deze jongeren, zin in: hij weet uit ervaring hoeveel impact beeldverhalen kunnen hebben. Evenals zijn YouTube-film over etnisch profileren, werd zijn video-rap over loverboys een doorslaand succes.

‘Deur dicht, niemand zei wat’

In een lange gang vol posters, affiches en foto’s, blikt Dwight even later terug op de eerste keer dat hij naar het Cultuurhuis kwam om contact te leggen met jongeren uit Kanaleneiland. “Omdat ik had begrepen dat je hier langzaam moet beginnen, ging ik in burger.”
Lachend: “Nou, alle jongeren doken direct het computerhok in, omdat ze toch wel wisten dat ik agent was. Deur dicht, niemand zei wat. Ik dacht: maakt niet uit, dan spreek ik gewoon alleen met de jongerenwerkers. Een paar dagen later kwam ik weer. Ik was opnieuw in gesprek met de jongerenwerkers, over niks eigenlijk. Ik merkte dat ze, ondanks hun onverschillige houding, toch wel wilden weten wat ik te zeggen had. Gaandeweg mengde eentje zich in het gesprek. Drie maanden en veel bezoeken later, was het ijs gebroken. Sindsdien had ik geweldig contact. Het kan dus wel degelijk, als je je maar niet laat afschrikken en oprecht in mensen geïnteresseerd bent.”

Maatschappelijk betrokken

Als wijkagent heeft Dwight telkens weer gemerkt dat het cruciaal is om maatschappelijk betrokken te zijn, en te luisteren naar mensen en hun verhalen. “Werk je bij de politie,” zegt hij tussen een paar fotomomenten door, “dan zie je natuurlijk heel veel, en ontmoet je allerlei verschillende mensen.”

Dwight gaat daarbij overigens wel een stuk verder dan veel collega’s. In zijn tijd als wijkagent zocht hij bijvoorbeeld ook veroordeelde criminelen op in de gevangenis, om met hen in gesprek te blijven. “Mijn lijfspreuk is: de mensen van wie je het meest moeilijk kunt houden, hebben waarschijnlijk de meeste liefde nodig.”
Liefde en aandacht: Dwight weet dat veel van zijn collega’s juist voor de harde lijn kiezen en hem op dit punt veel te soft vinden. “Maar mijn devies is en blijft: hard als het moet, zacht als het kan.”

Een overval

Beeld: Devereaux Noma

• Lees ook: Dwight van van de Vijver onderzoekt slavernijverleden in 'Geboeid'