Peter Rollins: ‘Het christelijk geloof is de verdwijntruc van God’
De Ierse theoloog/filosoof Peter Rollins was afgelopen zaterdag in Nederland voor een trainingsdag. Daan was erbij en vertelt wat hem zo fascineert aan deze schrijver/spreker.
Een kind maakt een tekening.
‘Wat teken je?’, vraagt zijn moeder.
‘God’, antwoordt hij.
‘Maar niemand weet hoe God eruit ziet!’
‘Daar zullen ze dan snel achter komen.’
Met dit verhaal begint Peter Rollins de training ‘Building on Fire: Pyrotheology and the Pursuit of Life Before Death’. Vervolgens wijst hij naar een wirwar van onsamenhangende groene lijnen die met stift op een bord getekend zijn. ‘Dit hier is mijn poging om God te tekenen.’ De tekening dekt ergens wel de lading van het verhaal van Rollins.
Peter Rollins is een filosoof en theoloog uit Belfast. Op 17-jarige leeftijd had hij een radicale bekeringservaring en sloot hij zich aan bij een evangelisch-charismatische kerk. Sindsdien is er veel veranderd in het denken en leven van Rollins, maar nog steeds zoekt hij naar woorden voor deze ervaring. Was het wel een ervaring? Rollins kijkt hier anders naar: het was geen ervaring, maar een gebeuren dat de manier waarop hij alles zou ervaren onomkeerbaar veranderde. Een wedergeboorte dus.
Geen antwoorden
Rollins is een prediker die weigert met antwoorden te komen. Liever vertelt hij verhalen en gelijkenissen. Of hij doet een goocheltruc. Het christelijk geloof is volgens hem als zo’n truc, die altijd bestaat uit drie delen: de belofte (‘pledge’), waarbij een object gepresenteerd wordt, de omkering (‘turn’), waarbij het verdwijnt en de ‘prestige’, waarbij het op een andere plek weer opduikt.
Het christelijk geloof is volgens Rollins de verdwijntruc van God, waarbij God sterft en weer opnieuw aan ons verschijnt. Op totaal onverwachte wijze, zoals Rollins in het onderstaande filmpje ook uitlegt.
Kerkbezoek als drugs?
Rollins is niet zo geïnteresseerd in wat we geloven, maar veel meer in hóé we geloven. Is religie de zoveelste belofte van heelheid en geluk, en is kerkbezoek als drugs die we zeker wekelijks moeten gebruiken? Of stelt het ons in staat onze gebrokenheid in de ogen te kijken? Rollins houdt zich minder bezig met de vraag naar wie God is, maar meer de vraag naar wat er eigenlijk gebeurt als we het over God hebben.
God is per definitie niet te begrijpen. Bij welke naam we God ook noemen, we zullen hem of haar ook altijd moeten ‘ontnoemen’. ‘Daarom ben ik zo blij dat kerkelijke stromingen ‘de-nominaties’ heten,’ grapt Rollins.
Praatgrage existentialist
Het concept van de training door Rollins was simpel: hij praatte, wij luisterden, Rollins praatte, wij stelden vragen, Rollins praatte verder om tot slot de hele stortvloed te verwerken in de kroeg.
Rollins praat veel. Dat is soms vermoeiend. Er was geen sessie waarbij organisator Miranda van Holland niet moest ingrijpen, omdat er nu toch echt koffie gedronken moest worden. En daar komt ook nog bij dat Rollins een existentialist is die het graag heeft over angst, leegheid, twijfel, de dood en het feit dat we nooit onze verlangens kunnen vervullen. ‘Het zou toch mooi zijn als je al je dromen kon waarmaken. Dan kom je er tenminste snel achter hoe verschrikkelijk ze zijn!’
Maar hoe vermoeiend soms ook, toch wil ik steeds meer van hem horen, want hij fascineert me mateloos. Is hij een prediker? Een theoloog? Een goochelaar? Een komiek, die eigenlijk iets heel serieus wil vertellen? Een standup-filosoof? Een beetje van alles misschien, maar sowieso een ontregelaar. Het is alsof Jezus en Nietzsche in een kroeg hebben gezeten en het met elkaar eens zijn geworden.
Het kruis is een absolute absurditeit
Rollins schotelt ons zware kost voor en daagt ons voortdurend uit niet weg te lopen voor onze leegheid, gebrokenheid en trauma’s. Maar met zijn humor, zelfspot en accent krijgt het geheel een lichtheid waardoor het zich in een Ierse pub lijkt af te spelen, de Ierse pub waar Rollins zo van houdt en waar hij de ideale kerk het liefst mee vergelijkt.
En misschien is het ook wel juist deze zwaarheid, de rauwe eerlijkheid van zijn woorden, die de training licht maakt. Rollins gedachten bestaan immers uit paradoxen. ‘Wij leven onze levens tussen het leven dat we echt hebben en het leven dat we graag zouden willen hebben. Dat zal altijd zo blijven. Het omarmen van onze reddeloosheid en de absurditeit van het leven, is de enige redding en de enige wijsheid.’
Aan het kruis sterven volgens Rollins al onze illusies over een God die onze problemen komt oplossen. ‘Zoals de punk die alles ontregelde wat mensen van muziek verwachten, zo ontregelt het kruis alles wat mensen van God verwachten. Het kruis is absolute absurditeit. Jezus was een rebel en christelijk geloof is punk. God is de zwakste kracht in de wereld, sterker dan tanks en dynamiet.”
En zo ging ik het eind van de dag zowel verward als verlicht naar huis. Alsof ik God verloren had en hij daarin dichterbij was gekomen.
Onlangs verscheen het eerste boek van Peter Rollins in het Nederlands: De Orthodoxe Ketter. Je vindt hier een fragment eruit.
Geschreven door
Daan Savert
