Otto de Bruijne: ‘Nouwen wist te verwoorden wat er in een mensenhart leeft’

In een bonusaflevering gaan presentator en schrijver van de podcast Kees van Ekris, samen met initiator en maker Daan Molenaar, in gesprek met Otto de Bruijne. Otto is kunstenaar, schrijver, spreker én kenner van Henri Nouwen. Waarom denkt hij dat Nouwen zo goed aansluit bij veel mensen? En is er iets wat hij zelf van Henri heeft geleerd?

Weldadige taal

Otto: ‘Dertig jaar geleden kwam het boek ‘Eindelijk thuis’ uit, aan de hand van een schilderij van Rembrandt over de thuiskomst van de verloren zoon. Heel veel mensen kennen Nouwen daarvan. Ook ik werd geraakt door het boek, vanwege de taal en de ingang via kunst. Het kwam weldadig over tegenover mijn Nederlandse en protestante achtergrond. Het was een taal die schilderde, associeerde, die zacht was en welkom heette. Dat deed me enorm goed en dat gold voor veel mensen in die tijd.’

De veiligheid van het podium

‘Het was pas later dat ik begreep dat zijn woorden voortkwamen uit een verscheurd leven’, vervolgt Otto. ‘Ik was in de war. Hoe kan iemand die woorden zó presenteren terwijl daarachter een afgrond ligt? Of is dat nu juist iets wat alleen iemand kan die zo in elkaar zit? Iemand met die twee kanten? Ik voel hier verwantschap met hem; ik weet wat het is om op een podium te staan en ik weet wat het is om in een tweegesprek te zitten. Ik deel soms dingen op het podium waarvan mijn vrouw zegt dat ik dat toch ook best thuis had kunnen delen. Dat is het merkwaardige van een schrijver, een kunstenaar en een poëet. Die heeft die veiligheid van dat podium soms nodig om te kunnen delen. Intimiteit van een tweegesprek is zeer bedreigend want dan moet je jezelf geven.’

Waarheid

Doelend op het thema van de reeks ‘ware woorden’ reflecteert de Bruijne: ‘Waarheid definiëren we vaak als contrasterend. Dit is niet waar, dát is wel waar. Dat is één vorm van denken over waarheid maar er is óók een vorm die gaat over het persoonlijke en het universele. Dat zien we ook bij Nouwen terug. Dat je zegt: mijn persoonlijke waarheid is geldig maar mag een plaats vinden in de universele waarheid van het mens-zijn, van de mensheid. Dat is een andere manier van omgaan met de waarheid die ik heel interessant vind. Mijn ervaringswaarheid is ook echt een waarheid, het is geldig. En er is een waarheid die groeit in je leven, in de waarheid en het leven van Jezus. Dat is een groeiproces, daar ben je je hele leven mee bezig. Ik betrap mezelf erop dat mijn ervaringswaarheid steeds meer samen gaat vallen met het evangelie. Dankzij de groei en genade die God geeft. Dat vind ik een heel mooi proces.’

Je bent geliefd

Op de stelling dat ‘Je bent geliefd’ makkelijke woorden zijn, reageert Otto: ‘Nouwen doceerde pastorale psychologie. Hij gaf les aan mensen die pastoor werden of geestelijk verzorger. Het eerste wat hij daarin aangeeft is dat je als pastoor moeten articuleren. Het antwoord is dan niet om hulp te geven maar om woorden te geven aan de situatie waarin iemand zich bevindt. En dat een ander dan kan bevestigen; ja, dat is wat ik voel. Dat is een gave en die had hij. Articuleren is een van de eerste opdrachten van de profeet. Om te verwoorden wat er in de harten van mensen leeft. Hij nam de mensen mee door ‘Je bent niet wat je hebt, of wat je doet of wat andere mensen over je zeggen’ naar de waarheid, dat je een geliefd kind van God bent. Dat vind ik niet goedkoop, dat is een belangrijke goddelijke uitspraak. Als Jezus in het water staat en Hij hoort uit de hemel: je bent Mijn geliefde zoon. Dan is dat een toga, een opdracht geliefd te zijn. Om geliefd te leven.’

Persoonlijk dagboek

Een passage die Otto inspireert, leest hij in een boek dat hij van Henri’s broer Laurent heeft gekregen. Het is een persoonlijk dagboek van Nouwen, waarin hij in een depressie zit. Otto: ‘Het is een stuk dat ik herken uit mijn burn-out in 1992. Hij schrijft dat er een diepe leegte is in zijn bestaan. Een afgrondelijk gat dat nooit opgevuld kan worden omdat zijn behoeften geen grenzen kennen. Hij moedigt aan om vooral te gaan werken aan het terrein om het gat heen. Daarbij zou je twee uitersten moeten vermijden: te veel opgaan in de pijn óf je zoveel te laten afleiden dat je ver verwijderd bent van het genezen van de wond. De leegte kan je niet altijd vullen, maar je moet de voorwaarden eromheen leren hanteren zodat het gat steeds kleiner wordt.’

Over de podcast Moderne Profeten
In de podcast Moderne Profeten: Ware Woorden vertelt theoloog Kees van Ekris verhalen van negen geloofsvoorbeelden uit de christelijke traditie. Naast Henri Nouwen komen ook Václav Havel, Tish Warren, Sören Kierkegaard, Majoor Bosshardt, Arvo Pärt, Perpetua & Felicia (twee martelaressen uit de vroegchristelijke tijd), Paul Kingsnorth en Tim Keller aan bod. Waarom deze namen? Deze mensen, deze ‘profeten’ durven te lijden, hebben lief, ze spreken (of maken muziek), ze zijn radicaal, ze hebben het besef geroepen te zijn. In hun levens hebben ze ware woorden gesproken, of waarachtige muziek gemaakt. Mensen die vochten én vechten met de schijn en met de leugen. Iets dat nodig is in deze tijd van paniek en van angst.