Op pad door Zuid-Limburg, het Toscane van Nederland

Thuis discussiëren we elk jaar over de vraag wanneer de vakantie begint: als je ínstapt of als je de auto – of het vehikel dat tegen die tijd tot alternatieve woonkuil is verbouwd – úítstapt. Tot nu toe was ik vrij zeker van mijn zaak. De vakantie begint op het vakantieadres, eerder niet. Maar tijdens de rit naar Zuid-Limburg op een vroege – maar ook al warme – zaterdag- ochtend in juni, begint er toch iets aan me te knagen.

Dit glooiende landschap, het frisse groen, de warme zonnestralen – alles in me zegt dat de vakantie nu toch echt al begonnen is, hier in het Toscane van Nederland.

Iedereen zoekt verkoeling

De fotograaf en ik hebben afgesproken op de Sluisdijk bij Maastricht, aan de oever van de Maas. Kanoverhuurder Wil (op z’n Limburgs ‘Wiel’) Sijstermans van Kano Maastricht zal hier vandaag diverse groepen uit- zwaaien. Ze zitten volgeboekt, vertelt zijn rechterhand Kay, die ondertussen de kano’s van de aanhanger tilt. “Wat wil je ook: het wordt 35 graden, dan zoekt iedereen verkoeling.” Al wordt het ook wel werken op het water, geeft hij direct toe. “De waterstand is extreem laag, er is nauwelijks stroming. Dat betekent dat je door moet peddelen, wil je over drie uur op de eindbestemming zijn.”

Helaas kunnen wij ons vandaag geen drie uur waterpret veroorloven, daarom spreken we met Wil en Kay af om straks een klein stukje tegen de stroom in te roeien en vervolgens op het startpunt te eindigen.

Kanovaart

Kay vraagt naar mijn gewicht. Is dit een strikvraag? Gaat boven de tachtig kilo de hele kanovaart niet door? Het blijkt voor het zwemvest te zijn. “Zonder vest gaat niemand hier weg.” Of er vaak kano’s omslaan, vraag ik minder dapper dan ik wil. “Bij sterke stroming gebeurt dat regelmatig. Je moet op alles voorbereid zijn.” Het antwoord stelt me niet helemaal gerust, maar Wil heeft gelukkig nog een vrolijke noot. “Er sloeg eens een man om die daarbij zijn kunstgebit verloor. Ik zag het gebeuren. Hij deed een greep in het ondiepe water en hebbes! Voor ik het wist, zat het gebit weer in zijn mond... Ik vroeg nog: ‘Weet je zeker dat ie van jou was?’”

Troep van overstromingen

Met zwemvest en hoed – de zon brandt het hardst op je kruin – stap ik in de kajak die Kay heeft klaargelegd. M’n telefoon geef ik voor de zekerheid maar even af aan de fotograaf. Een duw van Wil helpt me het water op. Direct voel ik de koelte van de Maas – een verademing. Ik probeer stroomopwaarts te komen en ook dat gaat vrij eenvoudig. Eens even zien wat daar aan de overkant nu precies in de bomen hangt. Kay had ons al verteld dat er nog allerlei troep van de overstromingen van vorig jaar aan de oever te vinden was. En inderdaad, ook hier hangen vodden of plastic – ik kan het niet goed thuisbrengen – aan de takken. En dat terwijl hordes vrijwilligers opruimacties hebben gehouden, waarbij hele bankstellen, autobanden en ander groot spul van de oever werd gesleept.

Geplons van de peddels

De rust van de Maas – scheepverkeer wordt al sinds jaar en dag via kanalen omgeleid, waardoor dit recreatief water is – doet weldadig aan. De wind en het geplons van de peddels is het enige geluid dat je hier hoort. Had ik nu maar een overnachting geboekt in de buurt, dan had ik best drie uur kunnen peddelen.

Kasteel Wijlre

Later die dag belanden we in Wijlre in een Frans aandoend chateau: Kasteel Wijlre. De buitenplaats was de afgelopen decennia eigendom van kunstliefhebbers en -verzamelaars Jo en Marlies Eyck, die het als ‘gesamtkunstwerk’ inrichtten; het kasteel, de tuin, het koetshuis en het in hun tijd als tentoonstellingsruimte gebouwde Hedge House zijn een samenspel. Vorig jaar was een annus horribilis: in november overleed Jo op 92-jarige leeftijd, en in de zomer ervoor overstroomde het landgoed, waardoor het Hegde House nu al meer dan een jaar niet in gebruik is. De renovatie wordt begin september voltooid.

Kruisbessenvlaai en appelsap

Jo’s weduwe Marlies en directeur Brigitte Bloksma vertellen over Jo’s drive als we ons in de woonkamer van het statige pand hebben geïnstalleerd – onder het genot van kruisbessenvlaai en appelsap van eigen (kasteeltuin)bodem. Marlies en Jo runden ooit een verfhandel in Heerlen, maar de ouders van Marlies waren altijd al geïnteresseerd in kunst en hadden ook vaak kunstenaars en kunstliefhebbers over de vloer. Een lang verhaal kort: daar werd de kiem gelegd voor alles wat er op dit landgoed bij elkaar komt. Brigitte: “Je zult het Marlies niet horen zeggen, want ze is bescheiden, maar het Bonnefanten Museum in Maastricht zou nooit geworden zijn wat het nu is als Jo en Marlies de moderne kunst niet naar Zuid-Limburg hadden gehaald.

Ook uniek aan hun verzameling: Jo en Marlies zijn heel trouw en hebben dus niet zomaar een paar werken van die en gene aangekocht, maar grote delen van het oeuvre van Ben Akkerman, Rob van Koningsbruggen, Carel Visser, Peter Struycken en Ad Dekkers.”

Schuin gesnoeide hagen

Als Brigitte afzwaait – ze heeft nog een feestje, maar zwaait deze zomer trouwens ook af als directeur – besluit Marlies
ons het Hedge House en de tuin te laten zien. Achter de moestuin, omringd door metershoge, schuin gesnoeide hagen, rijst het moderne pand op. “Zie je die schuine lijnen? Daarom heet het dus Hedge House; Jo wilde het onderdeel laten zijn van de tuin, dus het moest aansluiten op de heg van de moestuin.”

Het pand is nog niet toegankelijk, want er wordt vloerverwarming gelegd. “Het water stond vorig jaar tot daar”, wijst Marlies, terwijl ze door de ramen de diepte van het deels ondergrondse Hedge House in kijkt. “We hebben het er allemaal uit moeten pompen. En mijn liefhebberij, de orchideeën, heb ik sinds de overstroming niet kunnen voortzetten. Er was geen stroom meer hier, dan wordt orchideeën kweken lastig.”

Mest uit de rivier

We lopen door de moestuin om een kijkje te nemen bij de bloementuin. “Gaan jullie vandaag nog naar huis? Neem dan allebei een krop sla mee. Hier, een ijsbergsla en een botersla.” Met een handige draai trekt ze de kroppen uit de grond. “Kijk, daar zie je een paar wilde orchideeën”, vervolgt Marlies als we de moestuin uit zijn. “Het zijn er maar een paar. Deze planten moeten op arme grond groeien, en de rivier heeft veel mest achtergelaten – daar houden ze niet van.”

Of ze niet bang is om hier alleen te wonen? Ferm: “Absoluut niet. Ik kan alles afsluiten. Ik ben wel blij dat er binnenkort iemand bij me op het terrein komt wonen. Toen Jo en ik dit allemaal onderbrachten in stichtingen, legden we vast dat we hier tot onze dood mochten blijven.” Lachend: “Dus ik ben van plan héél oud te worden.