Wat kun je doen als je het oneens bent over de opvoeding?

Vroeg of laat overkomt het alle ouders: onenigheid over de opvoeding. Want als je puber middernacht thuiskomt met een wietlucht om zich heen: geef je dan straf of ga je de volgende ochtend een goed gesprek aan? En pamper je of geef je een goedbedoelde ‘schop onder de kont’ bij weer een onvoldoende? Soms worstelen stellen dusdanig met hun verschillende aanpak, dat ze bij psycholoog Michelle van Dusseldorp aankloppen voor relatietherapie.

• Bestel nu 'Ondersteboven'

Diepere laag onder relatieconflicten

“Vaak komen de verschillende opvoedvisies voort uit de verschillende familieculturen waarin ouders ooit zélf zijn opgegroeid,” legt ze uit. “In de ene gezinscultuur is het bijvoorbeeld belangrijk om te presteren – en moet je er alles voor overhebben dat je puber overgaat. In de andere gezinscultuur is het veel belangrijker om onvoorwaardelijke acceptatie aan je kind te geven – en wil je juist níét de nadruk op prestaties leggen. En waar de ene gezinscultuur waarde hecht aan beleefdheid en je ouders met ‘u’ en twee woorden moet aanspreken, hecht de andere cultuur aan een amicale omgang.”

Toch zit er vaak een diepere laag onder relatieconflicten over opvoeding, benadrukt Michelle. “Als mensen bij mij in relatietherapie gaan, hebben ze het uiteindelijk niet meer over die uiteenlopende opvoedingsstijlen – of over seks, geld, schoonfamilie of waar de ruzies ook maar over gaan. Ten diepste komen ze altijd weer uit op de vraag: ben jij er voor mij? Onder de oppervlakte zijn ruzies vaak een roep om emotionele verbinding. Als stellen door goede relatietherapie dáármee aan de slag gaan, zijn ze vervolgens ook in staat om al die andere kwesties op te lossen.”

Les 1: Je kind kan jullie verschillende opvoedstijlen prima aan

Maar hoe problematisch is het nu echt als je het oneens bent over de opvoeding? Hebben je kinderen daar eigenlijk last van? “Ja, ik heb mensen in therapie gehad bij wie de ouders vroeger vaak ruzie hadden,” bevestigt Michelle. “Maar of iemand er weleens last van had dat zijn ouders in zijn kindertijd verschillende opvoedstijlen hadden? Nee, zo’n hulpvraag heb ik nog nooit gehad. Daar staat tegenover dat ik wél mensen in therapie heb gehad, van wie de ouders één front vormden. Ze konden er geen speld tussen krijgen en hielden daar een machteloos gevoel aan over. Daarom zal ik nooit stellig zeggen dat je als ouders op één lijn moet zitten. Sterker nog, het is goed als je compromissen kunt sluiten met elkaar. Dan zien je kinderen dat papa en mama hier anders over denken, maar ze komen eruit.

En dat is meteen ook het punt: kinderen hebben minder last van die opvoedingsverschillen dan hun ouders. Ze zijn ongelooflijk veerkrachtig en prima in staat om die uiteenlopende stijlen te integreren en daarmee om te gaan. Ze weten dat papa streng is, en mama zacht – of andersom, zoals bij ons thuis. ‘Bij mama krijgen we een schop onder de kont,’ zeiden mijn kinderen altijd, ‘en bij papa voelen we die onvoorwaardelijke liefde.’”

Les 2: Gun je partner die andere opvoedingsstijl

“Natuurlijk moeten de basisprincipes als eerlijkheid en een bepaalde mate van begrenzing in orde zijn,” vervolgt Michelle. “Een verslaafde ouder die geen verantwoordelijkheid neemt en klappen uitdeelt, dáár heb ik het niet over. Maar neem het klassieke voorbeeld van een moeder die doordeweeks streng en gestructureerd is – een typisch gevalletje rust, reinheid, regelmaat. En als papa een week voor het gezin zorgt, kan opeens alles. Dan eten ze elke avond patat of pizza, hoeven ze niet af te ruimen en gaan ze veel later naar bed. Dat is toch gaaf? Dan maken ze het allebei mee. Dat is léven!

Daarom zeg ik vaak tegen ouders: gun je partner zijn of haar opvoedingsstijl. Relax. Want anders voer je voortdurend oorlog en probeer je de ander onder jouw regime te krijgen. Koloniseren noem ik dat: je legt de ander op om het precies te doen zoals jij. Vertrouw er liever op dat je partner ook iets moois te brengen heeft. Zijn of haar opvoedingsstijl is ook goed. Het past bij wie hij of zij is, en bij de gezinscultuur waar hij of zij uitkomt.”

Les 3: Je kind heeft onvoorwaardelijke én voorwaardelijke liefde nodig

“Wist je dat je kind het gezondst opgroeit als hij onvoorwaardelijke én voorwaardelijke liefde krijgt?” vertelt Michelle. “Psycho-analist Erich Fromm beweerde dit voor het eerst in de jaren ‘50. Onvoorwaardelijke liefde is de klassieke moederliefde op zijnsniveau: het maakt niet uit wat je doet, deze liefde krijg je altijd en mag je altijd voelen. Je wordt geaccepteerd en gewaardeerd om wie je bent, zonder voorwaarden. Maar als je alleen maar prijst en bemoedigt, mist je kind begrenzing en ontwikkelt het zijn karakter niet. Dan groeien kinderen op tot volwassenen die niet weten hoe ze om moeten gaan met tegenslagen. Daar klagen nu veel werkgevers over: de nieuwe generatie kan geen feedback meer ontvangen. Je blaast en deze jonge starters vallen om, omdat ze nooit met dat voorwaardelijke hebben leren omgaan. Daardoor raken ze al snel burn-out, of kampen ze met faalangst.

Geeft je partner meer voorwaardelijke liefde? Moedig hem dan alleen maar aan. Bij deze liefde moet je goedkeuring ook een beetje verdienen. Want je moet wel je examens leren en je moet wel je spullen opruimen. In het naoorlogse tijdperk was er juist meer aandacht voor deze liefde: een gedisciplineerd karakter en werkethiek stonden hoog in het vaandel. Alleen ontbrak toen vaak de emotionele verbinding. Daarom hoop ik van harte dat we het midden weten te vinden. Kinderen zijn het beste af als ze zowel voorwaardelijke als onvoorwaardelijke liefde ontvangen. Veel ouders wisselen die rollen overigens met elkaar af. Mijn man Cris was bijvoorbeeld heel voorwaardelijk bij fysieke uitdagingen, zoals tijdens een wandeling: ‘Nee, je loopt gewoon door, ook als het pijn doet.’ Terwijl ik het zielig vond. Maar op andere gebieden was hij weer heel accepterend, en was ik voorwaardelijker.”

Les 4: Denk op de lange termijn

Goed. Verschillende visies op opvoeding zijn dus niet zo bedreigend als we denken, maar juist verrijkend. Hoe zouden we onze verschillende stijlen meer kunnen benutten? Daar is volgens Michelle geen makkelijk antwoord op: “Verwijt elkaar in ieder geval niets, dat brengt je niet verder. Bevraag elkaar liever open en nieuwsgierig: ‘Waarom is dat belangrijk voor jou?’ Want wat willen jullie uiteindelijk voor je kind? Je wilt toch dat je kinderen uiteindelijk hun diploma halen, een goede relatie en een baan hebben, in een huis wonen dat ze zelf kunnen huren of kopen, hun emoties kunnen reguleren, goede vrienden en een relatie met God hebben? Wat voor effect hebben de opvoedingskeuzes van vandaag op die lange termijn?

Als jullie bijvoorbeeld willen dat je kind goed leert omgaan met geld, maar een van de ouders ondermijnt dat door vanuit het niets dingen te geven – bespreek dan dat langetermijndoel. Want vaak handelen ouders reactief. Ze denken helemaal niet over de lange termijn, maar ze willen van hun schuldgevoel af. Of ze willen niet horen dat ze de gemeenste ouder van de klas zijn. Maar dan ben je niet aan het opvoeden. Dan ben je je eigen pijnlijke en kwetsbare plekken aan het vermijden.

Opvoeding vraagt een hoog niveau van emotionele gezondheid. Én het vraagt tijd om met elkaar door te praten. Ik raad stellen aan om minstens twee keer per week negentig minuten met elkaar te zitten: één keer om de opvoeding te bespreken, en de andere anderhalf uur om aan de emotionele band te besteden. Dat is cruciaal, anders ben je niet eens je relatie aan het onderhouden. En als dat qua tijd niet haalbaar is? Dan doe je er goed aan dingen af te zeggen.”