Nieuw boek 'Je hoeft het niet alleen te doen' voor en door kinderen met gescheiden ouders

Lisa Kant (21) is vrijwilliger bij Villa Pinedo. Tien jaar geleden zijn haar ouders gescheiden.
Demi Keppel (24) is toegepast psycholoog, manager van het Buddyprogramma bij Villa Pinedo en co-auteur van het boek: Je hoeft het niet alleen te doen. Demi was negen jaar toen haar ouders gingen scheiden.

Waarom is Villa Pinedo nodig?

Demi: ‘’Per jaar horen zesentachtigduizend kinderen dat hun ouders uit elkaar gaan. Ik was negen jaar toen mijn ouders gingen scheiden. Ik wist niet naar wie ik toe kon met mijn gevoelens. Dan is het fijn als je hulp krijgt van iemand die weet hoe jij je voelt. Die aan één woord genoeg heeft. Bij Villa Pinedo kunnen kinderen die een soortgelijke ervaring doormaken elkaar steunen en ervaringen met elkaar delen. Daarin onderscheiden we ons van andere platforms over echtscheiding.’’

Lisa: ‘’Toen mijn ouders gingen scheiden miste ik contact met anderen die hetzelfde meemaakten. Ik twijfelde over dat wat ik voelde en ervaarde normaal was. Het forum op onze website is toegankelijk. De drempel om advies te vragen aan anderen is laag. Daardoor voelen kinderen zich minder eenzaam.’’

Wat is jullie belangrijkste taak?

Demi: ‘’Naast het kind gaan staan. We zijn er voor het kind en bieden een luisterend oor aan. Een soort virtuele arm om iemands schouder. We willen kinderen het gevoel geven dat zij niet alleen zijn. En hun laten zien dat lotgenoten ook door zo’n moeilijke tijd zijn gekomen. Dat er hoop is voor de toekomst. Als puber dacht ik weleens: ik ben even helemaal klaar met mijn gescheiden ouders, en weet niet meer wat ik met de situatie aan moet. Maar nu ben ik hier en voel ik me goed. Ik kijk nu positief terug op die tijd en kan ervan leren. Dat perspectief hopen wij door middel van buddy’s* te geven aan kinderen met gescheiden ouders.’’

Liggen jullie weleens wakker van alle verdrietige verhalen die jullie horen?

Demi: ‘’Je bent er als mens en als professional. Als mens raken die verhalen mij, ik kan daar stil van worden. Maar als professionals hebben we beleid gemaakt hoe we zo goed mogelijk om kunnen gaan met zorgelijke verhalen. De buddy’s zijn geen hulpverleners, maar sommige kinderen hebben wel hulpverlening nodig. Dus wat doe je dan? Sowieso kijken we samen met het kind of er een volwassene in zijn of haar omgeving is die hij of zij in vertrouwen kan nemen. De buddy bemoedigt het kind door zijn verhaal te delen over toen hij hulp zocht. Zo wordt er samengewerkt met het kind. Samen de weg naar de juiste hulp zoeken. Als ik zorgelijke situaties lees van kinderen, blijf ik (h)erkenning bieden en probeer ik me daarnaast op het vinden van die juiste hulp te focussen.’’

Lisa: ‘’Een negenjarig kindje vertelde dat ze geslagen werd door haar vader. In zo’n geval wordt er een buddy ingezet met een opleiding die gespecialiseerd is in dit soort situaties. Die kinderen krijgen snel een reactie en worden doorverwezen naar organisaties die hen kunnen helpen.’’

Lisa, Jij bent christen, hoe heb jij de scheiding van jouw ouders ervaren?

Lisa: ‘’De scheiding van mijn ouders kwam voor mijn gevoel uit het niets. Ik vond het heel gek dat ze uit elkaar gingen. Ik zat net in de overgang van groep 8 naar de brugklas. Ik ging naar een nieuwe school en kende daar nog niemand. In groep 8 was ik de enige van wie de ouders ging scheiden.’

Leeftijdgenoten zagen vooral de positieve kanten. Zoals dat je twee huizen hebt. In de brugklas was ik opnieuw in mijn eentje in die situatie. Dat was eenzaam voor mij. Dat gevoelde veranderde toen we het nieuws kregen dat onze dominee ook ging scheiden. Toen dacht ik: het kan bij iedereen gebeuren. Dat was voor mij een bevestiging dat onze situatie niet raar was, dat wij niet de enigen waren.''

Wat deed de scheiding met jouw geloof?

‘’Toen mijn ouders gingen scheiden begon ik geloofstwijfels te krijgen. Ik heb zelfs twee keer een scheiding meegemaakt. Na de tweede scheiding was ik er echt klaar mee. Als God geweldige dingen kan doen, waarom overkomt mij dit dan twee keer? Maar nu haal ik juist veel steun uit het geloof. Ik ben jeugdwerker bij ons in de kerk, en met mijn verhalen kan ik de kinderen inspireren die ik tijdens jeugdavonden spreek. Ik kijk nu anders naar die tijd. Als mijn ouders niet waren gescheiden had ik mijn vorige stiefmoeder niet in mijn leven gehad. En als mijn vorige stiefmoeder niet was overleden, had ik mijn huidige stiefmoeder niet leren kennen. Dan had ik veel gemist.’’

Wat is jullie advies aan ouders die gaan scheiden of gescheiden zijn?

Demi: ‘’Het is goed om te beseffen dat scheiden niet altijd negatieve gevolgen voor het kind hoeft te hebben, zo lang je samen ouders blijft voor je kind. Als dat kan, dan heb je al een streepje voor. Als dat niet lukt, om wat voor reden dan ook, dan is het belangrijk dat je volwassen zaken niet met je kind gaat bespreken. Het DNA van een kind bestaat voor vijftig procent uit zijn moeder en voor vijftig procent uit zijn vader. Als er slecht gepraat wordt over een ouder, dan voelt het alsof er indirect iets negatiefs wordt gezegd over het kind. Daarom raakt het een kind als bijvoorbeeld de vadermet een negatieve toon zegt: ‘Je lijkt nu zo op je moeder’.‘’

Hoe je je kind het beste kan helpen tijdens een scheiding hangt van veel factoren af. De leeftijd en persoonlijkheid van het kind bijvoorbeeld. Het belangrijkste is om je kind de ruimte te geven om openlijk van allebei de ouders te houden en te kunnen delen waar hij of zij behoefte aan heeft. En met ruimte geven bedoel ik dat je niet oordeelt. Dat kan lastig zijn als er bijvoorbeeld problemen zijn met je ex-partner. Maar als je die ruimte geeft is dat heel fijn voor het kind.’’

Wat wordt onderschat door ouders?

Demi: ‘’Praktische zaken zoals het inpakken van je tas wordt weleens onderschat door ouders. We hebben een online training voor ouders waarin een opdracht staat om zelf de ene week in een huis te wonen, en de andere week in een ander huis. Om voortdurend uit een koffer te leven. Dat je wakker wordt en je even niet weet in welk huis je bent. Zo verplaats je je in de situatie van je kind, waardoor er meer begrip kan ontstaan.

Ik hoor vaak terug van kinderen dat het fijn is als ouders daar begrip voor hebben. Dat, als het financieel mogelijk is, twee keer het boekenpakket voor school aan te schaffen, zodat het kind niet elke keer met de boeken heen en weer hoeft. Een andere tip die we ouders vaak meegeven is dat het nooit te laat is om het over de scheiding te hebben. Toen ik in de puberteit kwam, ontstonden er allemaal vragen bij mij. Ik wilde weten waarom mijn ouders echt gescheiden waren. Ik durfde daarover niet in gesprek te gaan met mijn ouders. Want straks had mijn vader een ander verhaal dan mijn moeder. En dan moest ik kiezen, en dat wilde ik niet.

Inmiddels is de scheiding bijna zestien jaar geleden, en mijn vader heeft pas nog tegen mij gezegd: als je het nog een keer over de scheiding wil hebben, dan is dat mogelijk. Alleen al dat hij dat zei gaf me zo’n fijn gevoel. Dat die ruimte er is. Het is nog steeds bespreekbaar, ook na al die jaren. ‘’

Merken jullie dat er nog steeds schaamte heerst onder kinderen van gescheiden ouders?

Demi: ‘In 2016 zijn we begonnen met het Buddyprogramma. In die tijd zijn we ook begonnen met een onderzoek in samenwerking met Universiteit Utrecht naar de effectiviteit van het buddy-programma. Tijdens het onderzoek werden onder anderen vragen gesteld over schaamte en schuldgevoelens bij kinderen van gescheiden ouders. Dat rapport is in februari 2021 gepubliceerd. Ik schrok toen ik las hoeveel kinderen zich nog steeds schamen en zich schuldig voelen toen hun ouders gaan scheiden. 68 procent van de ondervraagde kinderen houdt zich groot voor de ouders of omgeving. Die kinderen vertellen niet waar zij mee zitten. 40 procent van de kinderen vraagt zich af of ze de scheiding hadden kunnen voorkomen, bijvoorbeeld door een beter kind te zijn. Schaamte en schuldgevoelens zijn nog steeds aanwezig.’’

Hoopvol perspectief

Demi wil het interview eindigen met hoop. Ze vertelt: ‘’Ik heb me ook weleens schuldig gevoeld over de scheiding of schaamde me als mijn ouders niet bij elkaar stonden op mijn diploma-uitreiking.  Nu kan ik als volwassene met compassie terugkijken naar mezelf. Ik snap die gevoelens, maar weet ook dat het mijn schuld niet was en dat ik me echt niet hoef te schamen. Vanuit mijn ervaring kan ik een hoopvol perspectief bieden aan kinderen met gescheiden ouders.’’

Boek: Je hoeft het niet alleen te doen

Het boek Je hoeft het niet alleen te doen is het boek voor en door kinderen van gescheiden ouders. Een buddy in boekvorm waaruit blijkt dat kinderen van gescheiden ouders niet de enige zijn en dat ze het niet alleen hoeven te doen.

Buddyprogramma Villa Pinedo

*Een Buddy is een jongere met gescheiden ouders, die een trainingstraject bij Villa Pinedo heeft gevolgd om Buddy te worden. Aan een online-buddy kan een kind al zijn ervaringen en vragen delen.

Lees ook: Op vakantie met kinderen (maar zonder man)