Eenzaamheid is niet alleen pijnlijk, het is ook slecht voor je gezondheid

“Mensen zijn van nature sociale wezens”, zegt Esther van Fenema. “Lang geleden hadden we elkaar nodig om te overleven. Daar is ons brein op afgestemd.”

Ook tot pakweg zestig, zeventig jaar geleden, in de nadagen van de verzuiling, kon je vaak nog wel terugvallen op de groep: mensen die je kende en met wie je bepaalde waarden en normen deelde. Maar inmiddels leven we in een individualistische maatschappij, waarin persoonlijke ontwikkeling en zelfredzaamheid centraal staan. Als individu ben je de sleutel tot je eigen geluk, succes is een keuze – noem alle stoere kreten maar op.

Tekst gaat hieronder verder.

• Dit is de invloed van je telefoon op je mentale gezondheid

  Dit is de invloed van je telefoon op je mentale gezondheid

• Waarom praten over je problemen essentieel is volgens psychiater Esther van Fenema

  Waarom praten over je problemen essentieel is volgens psychiater Esther van Fenema

Eenzaamheid

Maar dat levensgevoel heeft een schaduwzijde. “Nu ben je in de eerste plaats je eigen project en is het doel vaak om zo succesvol mogelijk te zijn”, schrijft Van Fenema in haar boek De mentale schijf van vijf. “Als dat het doel is van iedereen om je heen, dan bestaat de kans dat je vooral elkaars concurrent wordt en dat maakt de wereld best wel onveilig.”

Zowel bij ouderen als jongeren signaleren onderzoekers dan ook een sterke toename van eenzaamheid. En dat terwijl wetenschappelijk is aangetoond dat sociale contacten letterlijk van levensbelang zijn. “Ja, ook fysiek”, benadrukt Esther van Fenema. “Volgens een recent onderzoek blijkt eenzaamheid zelfs nog schadelijker te zijn dan dagelijks een pakje sigaretten roken.”

Digitalisering

Dat mensen zich eenzaam voelen, het idee hebben ‘er niet bij te horen’, komt voor een deel door de digitalisering. Een groot deel van onze contacten – met overheidsinstanties, maar ook met vrienden en kennissen – verloopt immers online. En niet alle oudere mensen zijn technisch allemaal even handig met het internet. Daardoor missen ze veel kansen op aansluiting bij anderen.

Bij jongeren signaleert Van Fenema vooral dat ze een (te) groot deel van hun tijd doorbrengen met het staren op een beeldscherm. Niet alleen voor werk en studie, ook in hun vrije tijd verlopen veel contacten via Facebook en Instagram.

Alles lijkt perfect

Een negatief bijeffect van zulke platforms zijn daarbij de onrealistische, want geïdealiseerde beelden. Ten eerste worden vooral de foto’s van professionele successen, liefdevolle relaties en leuke vakanties gedeeld. Zo krijg je onwillekeurig de indruk dat al die anderen een groots en meeslepend leven leiden, waar jouw eigen leventje maar pover bij afsteekt. Tot overmaat van ramp kunnen die anderen dankzij allerlei filtertjes hun selfies nog ‘mooier’ presenteren. Dat moedigt ook al niet aan om elkaar ‘in het echt’ onder ogen te komen.

Tekst gaat hieronder verder.

• Waarom rust zoveel meer is dan slapen en bankhangen

  Waarom rust zoveel meer is dan slapen en bankhangen

• ‘Bij lichte depressie is bewegen de eerste stap naar herstel’

  ‘Bij lichte depressie is bewegen de eerste stap naar herstel’

Live contact

En toch is dat nodig, want “online contacten kunnen nooit het echte live contact vervangen”, weet Esther van Fenema. “En eenzaamheid is zó ongezond. Het is belangrijk om ook regelmatig met elkaar in één ruimte te verkeren.”

En ja, dat kost soms moeite. Noteer daarom voor jezelf wat je precies tegenhoudt om ‘echte’ sociale aan te gaan. Ben je tamelijk introvert, verlegen of zelfs sociaal angstig? Bedenk dan manier om het stap voor stap toch te proberen. Of ben je bang dat het je te veel (bijvoorbeeld reis-)tijd kost? Reserveer dan extra tijd in je agenda.

Psychiater Esther van Fenema schreef het boek De mentale schijf van vijf, met praktische tips voor het dagelijks leven. Het is geen therapieboek en ook geen zelfhulpboek; het is gewoon ‘een handleiding voor het hoofd’, zoals de ondertitel luidt. Wie beter snapt hoe het eigen hoofd werkt, kan vaak ook beter met stress omgaan.

Tekst: Margaretha Coornstra