Meer Jezus in nieuwe Ben-Hur verfilming

De paarden rennen recht op je af, het opstuivende zand lijkt te kriebelen in je overhemd en je kunt de doornenkroon van Jezus bijna voelen steken. Het 3D-effect van de vernieuwde film 'Ben Hur' is verbluffend. Je kijkt niet meer naar een film - je staat zelf aan de voet van het kruis.

Het is bizar als je zo'n goed gemaakte en levensechte film uit de tijd van Jezus zó meemaakt. Hoewel de film is bedoeld voor een breed publiek, zal het een christen opvallen hoe respectvol en bijbelgetrouw Jezus in beeld is gebracht. Het is meteen duidelijk: hier hebben christenen met kennis van zaken aan gewerkt.

Het verhaal
De film gaat echter niet over Jezus, maar over Judah Ben-Hur, een vooraanstaande Jood uit Jeruzalem. Hij groeit samen op met Messala, zijn Romeinse adoptie-broer. Als volwassenen scheiden hun wegen, totdat er een aanslag wordt gepleegd op Pilatus vanuit het huis van Ben-Hur. De familie Ben-Hur wordt verantwoordelijk gehouden voor deze daad en Judah wordt door Messala (die nu officier is in het Romeinse leger) veroordeeld tot de galleien. Na vijf jaar roeien ontsnapt hij tijdens een spectaculaire zeeslag en keert hij terug naar Palestina. Judah wil weer in ere hersteld worden, en hij daagt z'n adoptie-broer Messala uit om zijn veroordeling te vernietigen als hij van hem wint in de paardenrace.

Haat wordt vergeving
Het verhaal speelt in de tijd dat Jezus op aarde rondloopt, en een aantal keren kruisen de wegen van Jezus en Ben-Hur elkaar. Dat gaat heel natuurlijk, het ligt er niet te dik bovenop. De woorden die Jezus spreekt zijn allemaal bijbels, al krijgen ze wel vaak een andere context. Bijvoorbeeld als een Meubelmaker langs de kant van de weg een geestelijke levensles mee geeft. En als Ben-Hur op de grond ligt krijgt hij water aangereikt van Iemand die zegt: "Doet u dan voortaan net zo." (Lukas 10:37) Op de kruisweg krijgt Ben-Hur ook inderdaad de kans om dit bij Jezus terug te doen. Zo zijn er zeven (!) scenes waarin Jezus de levensweg van Ben-Hur kruist. De boodschap is subtiel, maar ook ontegenzeggelijk: als Jezus op je levensweg komt is dat levens-veranderend. Dan gaat haat over in vergeving.

Jezus afbeelden
De meeste mensen kennen Ben-Hur nog van de verfilming uit 1959. Deze film is door EO meerdere malen uitgezonden. Maar dat is tientallen jaren geleden. De lengte en het tempo van deze film zijn voor de moderne mens niet meer te verteren. De nieuwe productie is een geslaagde poging om dat verhaal anno 2016 te brengen. Het is gebaseerd op het boek van Lew Wallace uit 1880: Ben-Hur - A tale of the Christ. Het boek is al vaker uitgebeeld in film of theater, maar toen had men moeite om Jezus in beeld te brengen. De rolprent uit 1925 toont alleen Jezus' hand, de film uit 1959 alleen de achterkant van zijn hoofd. De schroom om Jezus af te beelden (en voor christenen om daar naar te kijken) is verdwenen sinds diepgelovige regisseurs dat op een bijbelgetrouwe, respectvolle wijze hebben gedaan. Sterker nog: deze films worden door christenen ingezet als evangelisatiemiddel. Denk aan films als The Passion of The Christ, Risen, The Gospel of John en de serie The Bible; maar ook het EO TV-spektakel The Passion heeft aan de acceptatie van het afbeelden van Jezus bijgedragen.

'Invloedrijke christenen'
De makers hebben ook hun best gedaan om de 'orthodoxe' christenen - die zich de afgelopen jaren opwonden over fantasierijke Hollywood-verfilmingen zoals Noah en Exodus Gods and Kings - weer voor zich te winnen. Er is zelfs speciale christelijke trailer gemaakt (naast de trailer voor het grote publiek) met minder geweld en meer uitspraken van Jezus. Het christelijke producenten-echtpaar Mark Burnett en Roma Downey spreekt in een speciaal filmpje de christelijke kijker toe over hun beweegredenen voor deze remake. Invloedrijke kerkleiders van allerlei stromingen prijzen de film aan. Er is een officiële christelijke website voor de film Ben-Hur gemaakt. Behalve de genoemde video's is daar materiaal te vinden voor bijbelstudie, kringen, preken en evangelisatie. Ja, zelfs in Nederland was er een speciale voorvertoning voor 'invloedrijke christenen'. Ze werden op de rode loper met alle egards ontvangen - in de hoop dat zij deze film onder de aandacht van hun gelovige publiek brengen.

Amerikaans
In mijn geval is dat gelukt. Ik schrijf erover.
Toch betwijfel ik of deze film een succes wordt bij Nederlandse christenen. Het blijft een Hollywood-productie en dus heel Amerikaans. Er zit een filmkeuring op van 12 jaar en ouder, maar gezien het bloederige geweld had dat ook best 16 jaar mogen zijn. De scenes zijn mooi in beeld gebracht, maar als verhaal is het te gladjes en voorspelbaar. De plotwendingen en karakter-veranderingen zijn soms stuitend ongeloofwaardig. Messala en Judah Ben-Hur zijn aan het eind van de film verwikkeld in een gevecht op leven en dood. Als Ben-Hur suggereert dat vergeving toch beter is dan elkaar te blijven haten, laat Messala prompt zijn zwaard vallen en omhelzen de twee broers elkaar in liefde. Huh?
Natuurlijk: waar Jezus verschijnt vinden wonderlijke karakterveranderingen plaats. Maar die veranderingen (zoals in De Verandering) verlopen zelden gladjes. Die worstelingen uit het échte leven mis ik in deze film.

Tekst: KlaasJan Baas

Film-info: Ben-Hur. Regie: Timur Bekmambetov. Met o.a. Jack Huston, Toby Kebbell en Morgan Freeman. Kijkwijzer: 12, geweld, angst. Vanaf 25 augustus in de bioscoop.

"Christelijke" trailer