Maarten ’t Hart: “Ik ben ge­her­sen­spoeld”

Maarten ’t Hart groeit op in een synodaal gereformeerd gezin in Maassluis. Zijn vader heeft echter meer sympathie voor de strengere, christelijk gereformeerde kerk. Maarten gaat regelmatig met hem mee als hij naar die kerk gaat. “Mijn vader was dol op dominee Venema. Dat was me er één! Bij hem kon echt helemaal niemand in de hemel komen.” Maartens vader is ervan overtuigd dat hijzelf niet behouden is, maar heeft daar weinig moeite mee. Dat is immers maar voor weinig mensen weggelegd. “Dat heb ik altijd erg merkwaardig gevonden. Ik wilde wel graag behouden worden.”

Samuel
Maarten doet er alles aan om zeker te zijn van zijn behoudenis. Hij leest veel in de Bijbel en bidt vaak of hij - net als Samuel - geroepen mag worden. “Ik lag vaak naar het geklepper van het dakraam te luisteren, omdat ik dacht: ‘Zo meteen komt hij.‘” Rond zijn vijftiende wil Maarten zelfs een tijdlang dominee worden.

Maarten is een enorm gelovig jongetje. Toch heeft hij van jongs af aan al moeite met sommige aspecten van het christendom. “In de Bijbel kwam ik allemaal dingen tegen die niet met elkaar te rijmen zijn. In Handelingen 9 staat bijvoorbeeld dat de mannen die met Paulus op weg waren de stem van God konden horen, maar zijn licht niet konden zien. In Handelingen 22 staat het precies andersom: de mannen zagen het licht wel, maar hoorden de stem niet. Als je je hele leven hebt gehoord dat de Bijbel onfeilbaar is, is zoiets een groot probleem.”

Inspiratiebron
In 1964, als Maarten twintig is, komt de omslag. Hij studeert dan in Leiden en leest veel over de oorsprong van het christendom. “Als je daarover leest val je van de ene verbazing in de andere. Dat heeft uiteindelijk zoveel twijfel gezaaid dat mijn geloof langzaam verdween.” Maarten komt tot de conclusie dat het geloof van geen kant klopt. “Dat was wel schrikken, want je hebt ineens niets meer. Ik ben ook erg boos geweest, want deze dingen hoorde je nooit vanaf de kansel. Terwijl die dominees dat in hun studietijd wel gehad moeten hebben.”

Uiteindelijk ervaart Maarten zijn afscheid van het geloof als een grote bevrijding. “Je probeert krampachtig om alles met elkaar te rijmen, om er toch nog iets van te maken. Dat lukte niet. Als je dan ineens ziet dat het voor geen meter klopt, ben je er vanaf.” Toch zit het geloof na vijftig jaar nog steeds een beetje in Maartens systeem. Hij betrapt zichzelf er bijvoorbeeld regelmatig op dat hij een Psalm zingt op de fiets. “Dat vind ik niet erg. Het is een enorme inspiratiebron geweest al die jaren.”

(tekst loopt door onder video)

Religiekritiek
Hoewel Maarten positief terugkijkt op zijn jeugd, is hij toch erg boos over het geloof dat hij als kind meekreeg. “Het is erin gehamerd, op een ongelofelijke manier. Dat is een enorme hersenspoeling geweest.” Die mening steekt hij dan ook niet onder stoelen of banken. Maartens oeuvre is immers doorspekt met felle religiekritiek. “Gelovigen pesten vond ik toch wel heel aardig. Ik vond het leuk om er de spot mee te drijven. Dat is gewoon de pesterige kant van mijn karakter.”

Orgel
Hoewel Maarten zich in zijn recentste boeken nog steeds kritisch uitlaat over het christendom, zegt hij zelf dat hij een stuk milder is geworden. Dat hij regelmatig in de kerk in zijn woonplaats Warmond komt, lijkt dat te bevestigen. “Toen ik hier kwam wonen hoorde ik dat er een Lohman orgel in de kerk stond. Ik ben toen gaan kijken en heb even gespeeld. Al vrij snel hadden ze een organist nodig die kon invallen voor een begrafenis. Ik dacht: ‘Waarom niet?’. Zo ben ik een beetje aan deze kerk gelieerd geraakt. Daarnaast vind ik de dominee hier een prachtige vrouw om te zien. Alleen daarom al is het een genoegen om hier naar de kerk te gaan.”

Het hele gesprek tussen Tijs van den Brink en Maarten ‘t Hart zien? Bekijk de aflevering van ‘Adieu God?’ op 19 maart om 23.35 op NPO2.