Maakt de zelf­do­dings­cap­su­le een mooie dood mogelijk?

Dat zegt emeritus-hoogleraar Gerrit Glas. Hij is filosoof en als psychiater lid van de Christelijke Vereniging voor Psychiaters, Psychologen en Psychotherapeuten (CVPPP). “Vroeger was ik ervan overtuigd dat euthanasie in geen enkel geval verleend zou mogen worden. Dat zul je mij nu niet snel meer horen zeggen.”

Waarom niet?

“Ik heb een christelijke levensovertuiging, en een fundamenteel onderdeel daarvan is dat het leven ons gegeven is en we voorzichtig moeten zijn met het beschikken daarover. Maar in de huidige tijd zijn steeds meer aspecten van ons leven beheersbaar, zelfs de dood of in ieder geval de weg ernaartoe. Als je op religieuze gronden blijft zeggen dat de dood iets is dat je fundamenteel niet kan en mag beheersen, blijf je hangen in een abstracte gedachte. Het is moeilijk om te zeggen dat de Heer geeft en de Heer neemt als je tot het uiterste gaat om regie te houden over je leven en je lijden.”

Waarin ziet u die beheersbaarheid?

“Kijk bijvoorbeeld naar de geneeskunde zelf. De bredere discussie over euthanasie gaat over het levenseinde van mensen met ernstige lichamelijke aandoeningen, zoals benauwdheid, longziekten en kanker. Voor hen geldt dat de geneeskunde zo ver is ontwikkeld dat mensen in de mogelijkheden tot genezing tot het gaatje kunnen gaan. Maar is dat wel zo gewenst? Vandaag de dag kan euthanasie in uiterste gevallen toch een optie zijn, maar niet de eerste. Als je voorziet dat je op een bepaald moment gaat lijden, is het goed om van tevoren na te denken hoe je je eigen levenseinde voor je ziet. Wees er op tijd bij en denk na over wat je wilt.”

Past de zelfdodingscapsule in een bredere ontwikkeling?

“Ja, we vinden zelfregie belangrijk, en dus ontstaan er allerlei manieren om vorm te geven aan je levenseinde. Dat heeft te maken met het hele maakbaarheidsidee van de huidige tijd. Ook de dood willen we tot iets maakbaars maken. Daarin zoeken we steeds opnieuw de grenzen op. Opvallend aan de zelfdodingscapsule is dat het oud nieuws is. In de jaren negentig ontstond dezelfde discussie rondom de pil van Drion. Wat het deze keer anders maakt, is het feit dat er gebruik wordt gemaakt van een techniek die suggereert dat je er iets prettigs van kunt maken. Die discussie zal nu weer ontstaan, maar minder intens.”

Waarom?

“Je ziet nu al in de media dat er kritiek wordt geuit op de uitvoerbaarheid. Wie gaat de wil van de patiënt toetsen? Willen we de maatschappelijke afspraak doorbreken dat niet-artsen zulke beslissingen mogen nemen? Wat doe je als het niet lukt? Daarnaast is de grootste verandering in de bredere ontwikkeling rondom hulp bij zelfdoding het aanvaarden van de euthanasiewet in 2002 geweest. Daarmee hebben we gezegd: onder bepaalde voorwaarden staan we mensen toe een einde aan hun leven te maken en daarbij de hulp van een dokter te gebruiken.”

Is de kans daardoor groter dat de zelfdodingscapsule legaal wordt?

“De zelfdodingscapsule valt niet onder die wet, omdat er geen hulp van een arts aan te pas komt. Dat moeten we zo houden, denk ik.”

De makers van de zelfdodingscapsule suggereren hiermee een mooie dood. Wat vindt u daarvan?

“De makers suggereren dat je hiermee op een geavanceerde manier een einde aan je lijden maakt. Het is iets voor de hoogopgeleide persoon die het geld heeft en ook nog niet te ziek is om in zo’n capsule te stappen. Maar net zoals de pil van Drion, gaat deze methode het simpelweg niet halen vanwege het veiligheidsaspect. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als het niet lukt?”

Bestaat er wel zoiets als een mooie dood?

“Ik vind nog steeds dat de dood een ontkenning van het leven is, of zoals Paulus het zegt: de dood is een vijand. Het proces daarnaartoe kunnen we proberen te verlichten, zodat mensen niet hoeven te lijden, maar de dood op zich kan ik niet als iets moois zien. Maar vandaag de dag is dat idee zo ver achter de horizon weggetoverd. Een naturalistische opvatting van de dood is nu overheersend. Mensen zien de dood meer als iets dat bij het leven hoort. Het is een schakel in een keten, maar daar ben ik het dus niet mee eens.”