Lydia: ‘Er is moed voor nodig om stil te staan bij wat gebroken is’

Dit jaar is het me niet gelukt om iets mee te maken van de 40-dagentijd. Ondanks een app, een kalender en een heleboel goede bedoelingen. Zelfs het paasweekend is een beetje aan mij voorbijgegaan. De paasviering via een scherm, de Passion, de bezinnende woorden over ‘juist nu in een tijd van crisis’, de liedjes: ze brachten mij niet tot bezinning. Ik voelde eerlijk gezegd alleen maar irritatie. Want als het allemaal niet wil raken aan je eigen ziel, dan is het plots een hele onwerkelijke sentimentele horror-achtige poppenkast.

Los van de context is het immers ook een heel raar verhaal: de held wordt doodgemarteld. Wat je er ook over zingt, speelt, zegt, zwijgt: het is in de eerste plaats een gruwelijk verhaal over een gebeurtenis meer dan 2000 jaar geleden.  

Dikke traan

Ik moet terugdenken aan het moment dat ik met mijn dochtertje van 5 in de auto zat, een aantal weken geleden. We luisterden via Radio 4 naar een cantate uit de Mattheüs Passion. Ze was een poosje stil en vroeg: ‘Mama, dit is een verdrietig liedje. Waar gaat dit over?’ Ik vertelde dat het over Jezus ging, die was gestorven. Daarna keek ze een poosje stil uit het raam. (Wat heel ongewoon is, want ze is bijna nooit stil.)

Na een hele minuut zag ik een dikke traan over haar wang rollen. Wat ook ongewoon is, want als er gehuild wordt, is het meestal met veel kabaal en theater en niet zo stilletjes. ‘Meisje, waarom moet je nou huilen?’ Ze keek me aan en riep, terwijl de tranen begonnen te stromen: ‘Ik wist niet dat God ook dood kon gaan!’

Daar had ze toch maar mooi even het hele paasverhaal begrepen. Maar wat moet je als 5-jarige met zoiets? Ik zette snel de muziek uit en legde uit, dat Jezus inderdaad doodging, maar dat Hij natuurlijk niet dood kon blijven. Dat de dood een deur is waar je doorheen gaat, en dat Jezus dat ook heeft gedaan. Maar dat hij aan de andere kant nog een deur maakte. Zodat de dood ook een uitgang kreeg. Ze vond dat allemaal voldoende geruststellend om te stoppen met huilen. Maar de muziek mocht niet meer aan. En ik moest beloven dat we geen Pasen zouden vieren dit jaar.
Op school in de kring heeft ze het ook nog even uitgelegd, vertelde de juf. Dat ze geen Pasen wilde vieren, omdat ze er veel te verdrietig van werd. Paaseieren eten. Dat wou ze wel.

Geruststellend sausje

Tja. Ik snap het wel. Wij doen dat eigenlijk ook: we skippen graag de pijnlijke kanten van het leven. We noemen de vrijdag voor Pasen ‘Goede vrijdag’. We gieten er een geruststellend sausje overheen. Dankbaar zingen we ‘Jezus stierf voor mij’ en skippen zo alvast naar het ‘happy end’. Maar dat werkt niet. Om Pasen echt te begrijpen moet je stilstaan bij het verlies.  Want het verlies van Jezus raakt aan al het verlies. Aan de dood in zijn hele rauwe lelijke werkelijkheid. We moeten stilstaan bij de diepe duisternis als God zelf sterft. Stille zaterdag. Totale leegte.  Alle hoop vervlogen. Geen ‘Jezus stierf voor mij.’. Daar zijn we nog niet. God kwam naar ons toe op aarde. En toen stierf Hij. Punt.

Stilstaan bij gebrokenheid

Komend weekend is het Pasen bij onze oosters-orthodoxe broers en zussen, omdat ze met een andere kalender rekenen. In de Oosters-Orthodoxe kerk vieren ze Pasen heel intens, dat zal ook komend weekend zo gaan. De paasviering begint op de ochtend van Stille Zaterdag, waarbij er een icoon van de graflegging de kerk in wordt gedragen. Met een hele serie rituelen wordt Jezus als het ware opnieuw ‘begraven’ in de kerk. De hele dag wordt er gerouwd. Dat vind ik prachtig. De gebrokenheid van de schepping mag er zijn. Er wordt letterlijk bij stil gestaan.

Dan, als het donker wordt, gaat iedereen naar buiten en wordt het ‘graf’ gesloten. De gelovigen houden de wacht bij het graf, met kaarsen in de hand. Driemaal lopen ze in processie om de kerk heen. Dan, heel vroeg in de ochtend, klopt de priester op de deur en gaat ‘het graf’ open. Dan breekt het feest helemaal los! Dan hakt de paasmorgen er echt in: de dood overwonnen? Dat had niemand kunnen bedenken. Wat een contrast! Van totale duisternis naar een verblindend licht.

Er is moed voor nodig om stil te staan bij wat gebroken is. Om machteloos te zijn. Om samen in het donker af te wachten zonder de garantie dat het licht weer aan gaat. Dat is echte overgave. Alleen dan kunnen we ook echt beleven wat God voor ons heeft gedaan. En zingen en dansen. De Heer is waarlijk opgestaan. Halleluja.