Lotte was een 'pretend student' en zag geen uitweg meer

“Lotte was een bijzonder meisje. De oudste van drie zussen en heel creatief. Altijd als ik uit mijn werk kwam, zat ze achter de vleugel. Ze maakte prachtige liedjes achter de piano en leefde voor de muziek. In onze buurt stond ze ook wel bekend als ‘het zingende meisje’. Maar ze was ook wat anders dan andere kinderen. Ze was wat meer op zichzelf en werd niet altijd begrepen”, begint moeder Mieke haar verhaal aan de keukentafel van hun huis in Amersfoort.

Onbestemd gevoel

Na haar middelbare school kiest Lotte voor een studie bedrijfskunde. “Ze was goed met cijfertjes”, vertelt Mieke. “Haar propedeuse haalde ze met gemak.” Toch ontstaat er in die maanden daarna bij Mieke langzamerhand een onbestemd gevoel. “Het viel me op dat ze het nooit over het studentenleven had. Ik hoorde bijvoorbeeld geen concrete namen van studiegenootjes. Ik dacht: je bent weer alleen. Maar elke keer als ik haar vroeg hoe het ging, kreeg ik hetzelfde antwoord: ‘goed hoor.’”

Twee keer volgen er serieuze gesprekken over haar studieverloop. “In het tweede jaar haalde ze één vak niet. Daardoor liep ze een jaar vertraging op. Daarnaast wilde ze uitstel aanvragen voor het inleveren van een verslag”, legt Mieke uit. De intense gesprekken zorgen voor de nodige tranen. “Ze zag dat het ons raakte en dat maakte haar ook verdrietig. Als ze toen had aangegeven dat ze haar studie geen bal aan vond, hadden we er samen naar kunnen kijken. Maar altijd als we ernaar vroegen, zei ze dat het wel goed kwam. Overigens wisten we dat ze ook graag naar het conservatorium wilde. Ze wilde - net als ik - de muziek in. Daar wilden we haar, na haar studie bedrijfskunde, met liefde in ondersteunen. Ik zei weleens: ‘Je bent er bijna, dan mag je je hele leven lang zingen.’”

Zover komt het niet. In het diepste geheim stopt Lotte in maart 2019 met haar studie, een half jaar voor haar overlijden. “Door een val van de trap moest ze geopereerd worden. Daardoor kon ze haar stage niet afmaken, maar ze kon wel thuis met de laatste opdrachten aan de slag. Dat ze niet zo vaak naar Zwolle hoefde, vond ik niet zo gek. Ze was tenslotte bijna klaar met haar studie.  Achteraf weten we dat ze vanaf dat moment nooit meer naar school is gegaan en haar collegegeld niet meer heeft betaald.”

Tekst gaat door onder de afbeelding

Naar de buitenwereld toe doet Lotte echter alsof ze bezig is met de laatste loodjes voor haar afstuderen. “Op een gegeven moment vroeg ik: heb je je afstudeeronderzoek ingeleverd? ‘Ja’, zei ze, terwijl ze haar laptop dichtklapte. ‘Vakantie!’”

Op vakantie in Spanje merken Mieke en Joost niets van de last die Lotte met zich meedraagt. “Ze was gewoon onze, lieve, vrolijke dochter. Het was hartstikke gezellig.” Later vertelt Lotte dat haar onderzoek is goedgekeurd en dat ze op eindgesprek mag. “Daar hoefden wij niet bij te zijn, dat was alleen vroeger zo, vertelde ze ons.”

De dag van het eindgesprek belt Mieke met Lotte, nieuwsgierig naar hoe het is gegaan. ‘Ik heb een 7,4’, zei ze. ‘Fantastisch’, reageerde ik. Toen begon ze te huilen. ‘Wat is er?’, vroeg ik. ‘Ik ben zo blij het klaar is’, was haar reactie. Dat kun je je toch niet voorstellen?”, zegt Mieke, vechtend tegen de tranen. Na het gesprek stuurt Mieke vol trots een appje in de familiechat: Lotte is geslaagd. “Iedereen feliciteerde haar. Nu denk ik: had ik dat maar nooit gedaan.”

Uitreiking

“Lotte vertelde dat de diplomauitreiking eind september zou zijn. ‘Daar mogen we toch wel bij zijn?’, vroeg ik haar. Volgens haar hoefde dat niet, maar ik wilde er graag bij zijn. Het is toch een mijlpaal als je dochter afstudeert. Even later wijzigde die datum nog: het zou 3 oktober zijn, in de avond.“

Die bewuste dag treft Mieke Lotte vroeg thuis. “Ze werkte al als bedrijfskundige en was ’s ochtends met een prop eten in haar mond naar haar werk vertrokken. Maar collega’s stuurden haar linea recta naar huis. Volgens hen zag ze er doodziek uit.” Dat Lotte boven even wil gaan liggen, vindt Mieke dan ook niet zo gek. “Ze had wel vaker migraine. Ik vroeg haar nog: gaat het wel? Heb je zin in vanavond? En wat trek je aan naar de uitreiking?”

Jurkje

Mieke is even stil. Met een brok in haar keel praat ze verder: “‘Een jurkje’, antwoordde Lotte. Ik zei nog: nou, leuk. Wil je dat ik ook iets speciaals aandoe?” Dat is volgens Lotte niet nodig. ‘Je ziet er altijd leuk uit’, reageerde ze.

Terwijl Mieke nietsvermoedend pannenkoeken gaat bakken, vertrekt Lotte naar haar kamer. Een paar minuten later roetsjt er een rilling over Miekes rug. “Achteraf denk ik: misschien is dat het moment geweest dat het gebeurd is.” Want als ze Lotte even later appt om tafel te dekken, krijgt ze geen reactie. Ook het geroep onderaan de trap levert niks op. Wanneer haar jongste zusje Lotte op wil halen, blijkt waarom: Lotte heeft een einde aan haar leven gemaakt. “Ik wist gelijk: er is helemaal geen diploma-uitreiking.”

Als de hulpdiensten arriveren, wordt Mieke gelijk naar beneden gedirigeerd. “Je mag op zo’n moment niks meer. Ik heb mijn haren er bijna uitgetrokken, huilen lukte niet. Het enige dat ik dacht, was: hoe kan dit nou? Ook de aanwezige rechercheurs snapten er niks van. Ze maken regelmatig heftige situaties mee in gezinnen waar van alles speelt, maar konden niet geloven dat zoiets in een gezin als het onze gebeurde. Ze hebben na die tijd ook allemaal professionele hulp gekregen.”

Schuldgevoel

“Net na haar overlijden worstelde ik met een onbeschrijfelijk schuldgevoel. Ben ik niet te streng voor haar geweest? Heb ik wel goed geluisterd? Had ik toen niet aan haar blik moeten zien dat het niet goed met haar ging? Had ik, had ik, had ik? Ik denk dat Lotte kortsluiting in haar hoofd heeft gehad. Ze voelde zich als een kat in het nauw en kon voor haar gevoel niet meer onder die diploma-uitreiking uit.” Ook de technische recherche denkt dat Lotte impulsief handelde: “Ze hebben helemaal niks gevonden. Het enige dat we weten, is dat ze nog een berichtje naar haar beste vriendin stuurde: ‘Bedankt voor alles. Zeg tegen iedereen dat ik heel veel van ze houd.’

Waarom Lotte ons nooit in vertrouwen heeft genomen, weten we niet. Er is zoveel ruimte geweest om het wél te doen. Die keer dat ze met haar vader alleen een patatje ging eten en ze een heel goed gesprek hadden. Of die avond - twee dagen voor haar dood - dat we met z’n tweetjes een supergezellige avond hadden.  Achteraf denk ik dat ze ons niet teleur wilde stellen en het geforceerd goed wilde doen.”

Geloof

“Mensen vragen me weleens hoe ik tegen het geloof aankijk nu Lotte overleden is. Ik heb - juist in dat immense verdriet - ontdekt wat de liefde van God is. Voor mij zit dat in mensen. Mensen die letterlijk je hart verwarmen. Buren die net na haar overlijden om de beurt kookten. Iemand die een kistje met bloembolletjes geeft, die rond haar verjaardag gaan bloeien. Een bloemetje, een kaartje. Dat is zo onbeschrijfelijk lief.”

“Na Lottes overlijden heeft mijn man contact opgenomen met haar studiebegeleidster. Ze vertelde ons dat ze contact heeft gezocht met Lotte. Dat hebben we niet terug kunnen vinden: we zagen alleen dat ze is meegenomen in algemene mails naar haar studiegroep. Het kan natuurlijk zijn dat Lotte haar mailtjes gewist heeft. Of dat ze de telefoon niet op heeft genomen toen haar studiebegeleidster belde.

Daar zit ook mijn zorg: waarom krijgen scholen niet iets meer bevoegdheid? Als wij als ouders één telefoontje hadden gehad: ‘waar is Lotte?’, dan hadden we kunnen ingrijpen. Eén telefoontje. Als school heb je je natuurlijk te houden aan de privacywet, maar ik weet dat er particuliere instellingen zijn waarbij ze studenten vragen of ze in bepaalde situaties contact op mogen nemen met hun ouders. Of waarbij ouders als tweede contactpersoon staan genoteerd.”

In gesprek

“Daarnaast wil ik - zonder met het vingertje te wijzen - scholen op het hart drukken: accepteer niet zomaar dat iemand wegblijft. Vanaf het moment dat een jongere aan zijn of haar studie begint, wordt hij of zij compleet losgelaten in een nieuwe wereld. Zorg dat er een vertrouwenspersoon of decaan is waarbij jongeren zich veilig voelen. Iemand die het opvalt als een student al een poosje niet is geweest, die in actie komt en niet zomaar loslaat.”

En natuurlijk spelen ouders zelf ook een belangrijke rol. “Het is zo belangrijk om met je zoon of dochter in gesprek te gaan. Zéker als je als ouders het idee hebt dat het niet zo lekker gaat. Ik weet dat veel ouders na Lottes dood met hun kinderen zijn gaan praten: gaat het wel écht goed met je?”

Licht

“Als ik denk aan waar Lotte nu is, geloof ik dat zij ergens op een plek is waar het licht is. Waar het fijn is, rustig, niet te koud en waar ze geaccepteerd wordt zoals ze is. Waar alle mensen zijn die ik al eerder verloren ben. En waar ze eindeloos muziek kan maken. Dat zij daar is, is voor mij echt een troost. En er komt een moment dat ik haar weer kan voelen.”

Pretend student

Lotte's situatie is niet uniek. Meer studenten lopen vast, stoppen met hun studie en doen vervolgens of ze nog altijd studeren. In de documentaire Pretend Student vertellen Mike en Luna dat ze gestopt zijn met hun studie, maar dat niemand dat weet. Bas, Stijn en Leon kennen deze situatie maar al te goed; zij hebben jarenlang zo geleefd. Bekijk de docu op NPO Start.

Bij Ik Mis Je vertelt Mieke over de week na Lotte's overlijden en hoe het nu met haar gaat.

Denk je aan zelfmoord of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfdoding helpt en kan anoniem via www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-113. 

Hoofdredacteur Griëtte liep een dag mee in een hospice en sprak daar met de 41-jarige Thomas. Lees zijn verhaal: "Mijn vrouw heeft het zoveel zwaarder dan ik. Ik ben straks weg, maar zij wordt elke dag geconfronteerd met verdriet en verlies."