Leven van genoeg: een utopie of het antwoord op (bijna) alle problemen?

Je hoeft geen doemdenker te zijn om te zien dat er aardig wat mis is met de wereld. In eigen land neemt de ongelijkheid toe. Denk alleen maar aan de dramatische toeslagenaffaire, of het verschil in toegangskansen tot onderwijs en de woningmarkt. In Europa worden we geconfronteerd met een ordinaire landje-pik-oorlog, en wereldwijd hangt de onomkeerbare klimaatcrisis boven ons hoofd. Kortom, er gaat iets fundamenteel mis met onze omgang met mensen, macht en de natuur. Nu beweer ik niet dat ik het ei van Columbus heb ontdekt, maar…  Zijn veel van deze rampzalige ontwikkelingen niet een direct gevolg van onze honger naar meer? Meer controle, meer macht, meer rijkdom, meer groei. Wat, als we in plaats van steeds meer, genoegen zouden nemen met genoeg? Is er zoiets als leven vanuit het ‘genoeg’-principe? En hoe werkt dat dan?

Maar eh, genoeg? Riekt dat niet een beetje naar zuinigheid in plaats van de kansen te grijpen en innoveren? Heeft dat niet een associatie met passiviteit in plaats van actief blijven ontwikkelen? Tja. Het woord genoeg kampt een beetje met een imagoprobleem. En misschien denk je wel: ja, hallo! Heb ik net twee jaar in een saai en voorspelbaar klein wereldje moeten leven waar alle sjeu vanaf was, en begin jij over genoegen nemen met genoeg. 

Spartaans?

Ik snap je gevoel en je weerstand. Echt. Ik kom namelijk uit een gezin waar het woord soberheid zo ongeveer is gemunt. Illustratief hiervoor is dat als we op een zomerdag langs een ijskraam liepen, ik vaak te horen kreeg dat er thuis in de vriezer ook ijsjes lagen. Toen ik eenmaal mijn eigen huishouden runde, was ik dan ook vastbesloten het volledig anders te gaan doen. Ik wilde leren om te leven met een bourgondische slag. Niks geen aanbiedinkjes scoren, maar genieten van een echt goed glas wijn. Of een terrasje pakken in het lentezonnetje in plaats van ergens op het gras je meegenomen kleffe boterhammen opeten. 

Toch kruipt het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Na mijn eerste aversie begon ik te ontdekken dat er aan mijn sobere opvoeding wel degelijk goede kanten kleefden. Zo was de ecologische voetafdruk van ons gezin een stuk kleiner dan van een gemiddeld ander gezin. Niet dat het mijn ouders daar om te doen was - groen en duurzaam denken zat en zit nog niet zo in hun DNA - maar onbewust pakte hun levensstijl goed uit voor mens en natuur. Een kanttekening dat ik wel wil maken, is dat er een belangrijk verschil is tussen soberheid en genoeg. Soberheid kan namelijk ook nogal eens spartaans zijn. Het kan duiden op een tekort. Terwijl genoeg… nou ja, genoeg is. Niet te veel, maar zeker ook niet te weinig. 

Later kwam een intelligente vriendin, die mij op het vlak van duurzaam denken en handelen ver voor was, met een degelijk en goed doordacht verhaal dat ze noemde: ‘genieten van genoeg’. Ook zij kwam veel vooroordelen tegen van mensen die vooral geen karig leven wilden leiden, of die niet van alles op wilden geven omwille van de aarde. Zij moest echt opboksen tegen de gekke karikaturen die gemaakt werden van leven volgens het ‘genoeg-principe’. Helaas heeft die bewuste vriendin deze tijd niet meer kunnen meemaken. Maar ik denk dat ze verrast zou zijn door   de groeispurt die duurzaam denken de laatste jaren heeft gemaakt. 

Tegen de stroom in

Maar wat is dat nou, dat principe van ‘genoeg’? (wat overigens niet alleen draait om duurzaamheid, maar wat je veel breder toe kunt passen). Genoeg gaat uit van begrenzing. Van tevredenheid. En dat is een groot goed - zo weten uit de orthopedagogiek en psychologie, maar (helaas heel actueel) ook uit de geopolitiek. Maar ik ben niet gek. Ik weet ook wel dat ons hele (economische) systeem draait om groei. Geen enkele reclame zal je ooit vertellen om tevreden te zijn met wat je nu hebt, en dat het zo genoeg is. Nee, elke marketeer hamert juist op wat jij nog niet hebt, of nog niet kunt. Het uitgangspunt is altijd: gebrek. En dat is vruchtbare grond om vervolgens producten of diensten bij je te kunnen pluggen. Een levensstijl opbouwen rondom het genoeg-principe is daarom ook nogal recalcitrant. 

Kun je überhaupt tegen de stroom ingaan? En hoe doe je dat dan op persoonlijk niveau, dat leven volgens het genoeg-principe? Ik wil in deze serie voor Lazarus gaan onderzoeken hoe het uitgangspunt van ‘genoeg’ mijn visie op geld, kleding, voedsel en onderdak beïnvloedt. Om het geen technisch, of puur filosofisch verhaal te maken, ga ik mezelf de komende weken aan wat experimenten blootstellen. Ook ga ik in gesprek met mensen die op het terrein van geld, kleding, voeding en onderdak andere (begrenzende) keuzes hebben gemaakt. Dus ben je benieuwd hoe dit verder gaat, volg dan vooral dit blog. En leuk als je reageert, deel gerust je eigen ervaring of vragen met me!