Met deze tips leer je echt luisteren en verbinding te maken

“Voor mij is het doel van luisteren: verbinden. Door echt te luisteren ontstaat er hopelijk iets gemeenschappelijks. Dat je denkt: ah, maar dat houdt de ander dus bezig. En dan kan er iets moois ontstaan, zoals verbinding en heelheid. Daardoor kun je samen verder komen. Dat is vruchtbaarder dan twee eilanden die niet luisteren naar elkaar, die elkaar maar blijven bestoken en uiteindelijk niet verder komen.

Otto Kamsteeg

Door te luisteren is er vaak meer verbinding mogelijk

We hebben elkaar nodig. Ik geloof dat we gemaakt zijn om verbinding te maken met de ander. Door te luisteren is er vaak meer verbinding mogelijk dan je soms van tevoren bedenkt.”

Begrijpen wat een ander vindt

“In een ontmoeting heb je in principe twee mensen. Jezelf en de ander. Maar op het moment dat je gaat zitten om echt naar elkaar te luisteren, komen er nog eens twee personen bij; het beeld dat ik van de ander heb en het beeld dat de ander van mij heeft. Bij luisteren gaat het er niet om dat je het eens wordt met elkaar, maar het gaat erom dat je de ander recht doet. Dat doe je door te proberen te begrijpen wat de ander vindt. Te luisteren naar wat hij of zij probeert over te brengen. Dat betekent dat ik voorbij moet leren gaan aan de beelden die ik heb van de ander en van mezelf. Dan doe je recht aan de ander.”

Een andere overtuiging

“Hoe sterker de polarisatie, hoe steviger de stempels zijn die we uitdelen of opgeplakt krijgen. Het uitdelen van die stempels helpt natuurlijk niet om te luisteren naar die ander. We hebben iemand dan immers al in een bepaalde hoek geplaatst.

Als het om luisteren gaat, kun je je afvragen of je wel in die polarisatie wil stappen. Dat je voor of tegen iets bent. Wil je dat gesprek voeren, en waar zou jij het over willen hebben met die persoon? Als je het bijvoorbeeld over vluchtelingen hebt, kun je jezelf afvragen: raakt mij dat, en raakt het de ander ook? Kun je een gemeenschappelijk onderwerp vinden waar je daadwerkelijk over kunt praten?

Otto Kamsteeg

Vraag jezelf af: raakt mij dat, en raakt het de ander ook?

Stel je hebt met een vriendin afgesproken. In het gesprek komt er een maatschappelijk onderwerp voorbij waarover jullie het oneens zijn, maar je wil wel naar haar luisteren en verbinding maken. Dan kan het helpen om een vraagstuk te vinden waarin je allebei interesse hebt en waar je allebei geen antwoord op hebt. Bart Brandsma, de polarisatie-expert van Nederland, leerde me ooit eens de prachtige zin ‘Meningen drijven uiteen, vraagstukken verbinden.’ Het is goed om deze zin in gedachte te houden.”

Verwijdering tussen jou en een dierbare

“Het helpt om te bedenken dat je vriendin, familielid of collega veel meer is dan dat onderwerp waar jullie niet uitkomen. Bij polarisatie worden mensen vaak teruggebracht naar één identiteit. Maar je vriendin is niet alleen die voorstander of tegenstander van vluchtelingen, ze is ook nog steeds je vriendin. Ze is zoveel meer dan dat ene onderwerp.

Het vraagt veel van jou om de ander te blijven zien als mens met al zijn aspecten. Vraag jezelf af: Waarom voel ik me onmachtig? Waarom voel ik me zo gefrustreerd? Wat is de drijfveer van die ander om zo overtuigd te zijn van dat onderwerp?

En probeer het gesprek te voeren op de onderste laag: misschien is de ander bang, of houdt hij/zij veel van jou en drijft hem/haar dat om het met jou over dat onderwerp te hebben. Probeer dan op het niveau van liefde verder te praten. Soms lukt het op dat niveau verbinding te houden.”

Open-vragen stellen

“Vaak als iemand iets vertelt, dan vullen mensen dat aan met hun eigen verhaal. ‘Oh ja, dat heb ik ook meegemaakt.’ En vervolgens gaat het over iemand anders. Wil je luisteren? Stel dan open-vragen. Bijvoorbeeld: ‘Hoe was dat voor jou? Waarom is dat onderwerp zo belangrijk voor je?’ Daar kun je mee oefenen.

Het kan ook mooi zijn om eigen ervaringen in te brengen, maar richt je aandacht daarna weer op de ander. ‘Dat verdriet herken ik, hoe heb jij dat ervaren?’ Probeer verder te zoeken naar de diepere laag van iemand. Alle laagjes afpellen. Om dichter bij de kern van de ander te komen.”

Verbinding maken

“Als we echt luisteren naar elkaar, dan is er meer verbinding en daardoor is er meer samen mogelijk. Zo ontstaan er vaker oplossingen. Als je luistert, kun je ook elkaars kwaliteiten inzetten. Verbinding maken ondanks dat je het oneens bent, en tegelijkertijd de ander recht doen. Ik geloof dat we daar allemaal mee kunnen oefenen.

Wat mij helpt is om me af te vragen wat iemand heeft meegemaakt in zijn leven waardoor hij doet zoals hij doet of bepaalde dingen zegt. Zo kan ik met mildheid naar die ander kijken. En dat geldt net zo voor mezelf. Ik mag ook met mildheid naar mezelf kijken.”

Otto Kamsteeg

Kijk met mildheid naar een ander

Relativeren

“Relativeren kan ook helpen. Het kan zijn dat je te veel je eigen gelijk probeert te halen. Dat je je enorm drukt maakt om de mening van een ander, terwijl je ook zo je eigen rariteiten hebt. De tekst uit het Bijbelboek Matteüs: Waarom ziet u wel de splinter in het oog van uw broeder, maar merkt u de balk in uw eigen oog niet op? vind ik daar mooi op aansluiten.

En het belangrijkste is: probeer met liefde naar de ander te kijken. Het zou zonde zijn als je de verbinding met een dierbare kwijtraakt door een bepaald standpunt.”

Otto Kamsteeg

Otto Kamsteeg is trainer en coach, en heeft zich gespecialiseerd in maatschappelijke vraagstukken en polarisatie. Via Bureau voor spannende zaken helpt hij individuen, en teams na te denken over de vraag: Hoe kunnen we elkaar beter verstaan?