Lazarus staat op | De eenzaamheid

De eenzaamheid – PopUpGedachte woensdag 16 maart 2022

Een van de grootste stedelijke drama’s in ons land is de vereenzaming van mensen. Toen ik jaren geleden werd gevraagd door de buurtwerkers in ons stadsdeel in Amsterdam om er een project voor te bedenken, kon en moest ik me er enigszins in verdiepen. Cijfers zeiden me niet zoveel, behalve dat het veel was. Pas toen we een project hadden bedacht en kabelbanen gingen spannen tussen balkons van bewoners (we noemden het ‘mind the gap’- wees bewust van de kloof), begon ik de verhalen te horen. Zo zei een mevrouw dat ze zich pas echt eenzaam begon te voelen, toen er een café vlak onder haar appartement geopend werd. Dat was opvallend, want je zou zeggen dat dit misschien minder eenzaam maakt. Al die reuring onder je raam, mensen in je straat. Maar niets is minder waar. Ze had zich waarschijnlijk minder eenzaam gevoeld in een hutje op de hei in haar eentje, dan in haar appartement op drie hoog in die straat in Amsterdam West. Beneden haar op terras zaten avond aan avond mensen vrolijk te drinken en te ouwehoeren. Een drukte van belang en zij: in haar eentje boven. Was er al een besef van redelijk alleen te zijn, dan werd het nu eenzaamheid. Het contrast werd onverdraaglijk, alsof die mensen zich expres van haar afkeerden – terwijl ze echt niet wisten, dat zij daarboven lag te luisteren. En toch, het voelt zomaar alsof de hele wereld tegen je is, zich van je afkeert, je bijna bewust negeert.

Of je nou boven een café woont in de stad of achter je computer zit in een huisje heel ergens anders in het land; het kan dezelfde gevoelens opleveren. Al die geslaagde mensen, of die mensen die op heel geslaagde manier kunnen uitdrukken dat ze ergens niet in geslaagd zijn, al die social media, die woorden, die plaatjes met en zonder filter. Goed, het is nu oorlog, daarvan is iedereen van de kaart – maar verder: lijkt zomaar iedereen dwars over jou heen te bestaan zonder je op te merken. Je kunt niet mee. Of je wordt genegeerd. En dan is het nog niet eens opzettelijk. Niet te bedenken hoe het is als je wel hard wordt genegeerd.

Ik zet het op een rijtje vandaag omdat de eenzaamheid uit de psalm die vanochtend op het leesrooster staat zo intens oplicht. Het is de eenzaamheid van de Man van Smarten in de veertigdagentijd. De eenzaamheid van de dichter vele, vele jaren daarvoor. De eenzaamheid van de mens, die geborgenheid zoekt en dan hoopt die in de Eeuwige te kunnen vinden want om diegene heen is er verder even niets. Dit staat er:

Ik hoor de mensen over mij fluisteren,
van alle kanten dreigt gevaar.
Ze steken de hoofden bijeen
en smeden plannen om mij te doden

Maar ik vertrouw op U, Heer,
ik zeg: U bent mijn God,
in uw hand liggen mijn lot en mijn leven,
bevrijd mij uit de greep van mijn vijanden en vervolgers.

Dit is de realiteit van de rabbi uit het jaar 0. En bevrijding volgt er niet. Wel vertrouwen en overgave: in uw handen leg ik mijn geest. Niet eenvoudig om dit te geloven, dat er ergens handen zijn, of een aanwezigheid aan wie je jezelf kunt toevertrouwen. Toch zal het voor sommigen jaloersmakend zijn als je dit gevonden hebt. Dit is er niet opeens, als bij toverslag als je het nodig hebt. Tenminste, meestal niet. Het is ook iets om te oefenen, misschien wel juist als je niet je even eenzaam voelt. De momenten van stilte opzoeken, in de vroege ochtend of wanneer dan ook. En in stilte zoeken naar het vertrouwen dat je gezien bent, en bedoeld, geroepen en dat er in je wordt gelooft, omdat je bestaan belangrijk is – zodat als je het gevoel hebt, dat je voor niemand meer belangrijk bent dat die ene stem dan blijft bestaan, die stem die het bestaan an sich draagt.

Tot zover vanochtend. Een hele goede woensdag gewenst. En vrede, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.