Lange wachttijden in de GGZ: wat doen we in de tussentijd?

Al zes jaar leeft Nathalie (51) met deze angst: “Ik herkende al langer symptomen van depressie bij mijn zoon. Hij kreeg een tijdje hulp, maar op z’n zestiende ging het weer mis. Hij was depressief en ging vaak niet naar school. Daarnaast had hij suïcidale gedachten. Als hij niet naar school ging, zwierf hij over straat. Ik wist dan niet waar hij was en wachtte op dat soort momenten vol spanning en verdriet af", vertelt Nathalie in een gesprek met Eva.

“Overal zijn wachtlijsten”, heeft zij ervaren. Het verhaal van Nathalie staat niet op zichzelf. Over de wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg zijn al jarenlang grote zorgen. Op dit moment zijn er maar liefst 97.450 wachtplekken voor een behandeling in de GGZ. “Dit is niet zomaar een cijfer, maar staat voor allemaal mensen met persoonlijk leed, verdriet en wanhoop. Niet alleen bij deze mensen, maar ook bij hun naasten”, zegt GroenLinks politica Lisa Westerveld.

Reden voor patiënten, psychologen, psychiaters en ggz-instellingen om het kabinet op te roepen maatregelen te nemen. Niels Mulder, van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie zegt in een item van de NOS: “Als ernstige psychiatrische aandoeningen niet tijdig worden behandeld, is de kans groot dat de klachten verergeren en patiënten onnodig erger en langer lijden. Als je niks doet of te lang wacht worden ernstige psychiatrische aandoeningen ook moeilijker behandelbaar en is er zelfs een verhoogde kans op suïcide.”

Zelfdoding

Schokkende cijfers laten zien dat er in Nederland elke dag 5 mensen overlijden doordat ze zelf een einde aan hun leven maken. De oorzaak ligt vaak in gezondheidsproblemen, eenzaamheid of gevoelens van zinloosheid*.

Bijna de helft van de Nederlanders krijgt in zijn of haar leven te maken met mentale problemen. 1 op de 3 jongeren ervaart psychische klachten. Zelfdoding komt helaas steeds vaker voor bij jongeren en kinderen tot 20 jaar. Na ongelukken is het daarmee de tweede doodsoorzaak bij kinderen en jongeren. Het aantal zelfdodingen door jongeren tot 30 jaar is de afgelopen jaren toegenomen. Het gaat met name om jongvolwassen mannen tussen 20 en 30 jaar*.

Psycholoog Valerie Ritchie werkt bij MIND Korrelatie, een landelijke organisatie, die anonieme, professionele, psychische en psychosociale hulp aanbiedt. Naast psycholoog is ze ook opvoedcoach. Zij ziet de druk door de lange wachtlijsten toenemen. Niet alleen bij de jongeren met mentale of gedragsproblemen, maar ook bij de ouders.  “Of er nu bij de kinderen sprake is van psychische problematiek of niet, het is van essentieel belang dat ouders in verbinding blijven met hun kinderen. Dat kan moeilijk zijn; we hebben zelf vaak ook emoties en ervaringen die we met ons meedragen. Ik zie vaak dat kinderen heel goed weten hoe ze bij hun ouders de grenzen kunnen opzoeken. Het risico is, dat je als ouder dan uit verbinding gaat door bijvoorbeeld boos te worden of het gedrag van je kind persoonlijk te nemen. Een kind kan dan het gevoel krijgen er alleen voor te staan, met het risico dat ze niet langer alles tegen hun ouders kunnen vertellen. Wanneer zij vervolgens verkeerde beslissingen nemen in het leven en problemen krijgen, denken ze dat ze hiermee niet meer bij hun ouders terecht kunnen. De drempel om hun ouders om hulp te vragen is te groot geworden, waardoor bepaalde situaties of problemen alleen maar erger worden, zonder dat ouders enig idee hebben waar hun kind mee worstelt.”  

Wachtkracht voor ouders

Ouders van een kind met psychische problemen voelen zich vaak machteloos. Valerie: “Je doet zo je best als ouders en als je dan ook nog eens tegen dichte deuren en lange wachtlijsten in de GGZ aanloopt, is dat vreselijk. Je ziet vaak dat ze met hun kind van de ene hulpverlener naar de andere worden gestuurd. Ondertussen zien ouders hun kind steeds verder achteruitgaan en maken zich grote zorgen. Als ze uiteindelijk de juiste hulp hebben gevonden, komen zij vervolgens terecht op lange wachtlijsten.”

“Het is daarom allereerst belangrijk om tijdig aan de bel te trekken als er psychische problemen zijn of dreigen te ontstaan”, vervolgt Valerie. “Daarna kun je op zoek gaan naar mogelijkheden die je steunen in de tijd dat het kind op de wachtlijst staat.  Dat kan zijn in de vorm van een praktijkondersteuner van de huisarts of een vertrouwenspersoon op school, waar het kind of de ouder mee kan praten en de zorgen mee kan delen. Praat er met anderen over, ondanks de schaamte die er misschien, onterecht, is.”

“Het is heel belangrijk om goed voor jezelf te blijven zorgen”, adviseert Valerie aan ouders in deze situatie. “Ik realiseer mij dat dit makkelijker is gezegd dan gedaan; als het niet goed gaat met je kind gaat het meestal ook niet goed met de ouder. Het is een vicieuze cirkel. Zeker als je kind psychische problemen heeft, is het heel belangrijk om zelf voldoende energie te blijven houden. Je kunt de problemen niet in je eentje oplossen, hoe graag je het ook wil. Ga met een hulpverlener in gesprek als er sprake is van spanning en somberheid en het je allemaal te veel wordt.”

Ook adviseert Valerie ouders op zijn minst een halve dag in de maand voor zichzelf vrij te plannen. “Misschien is er binnen je netwerk iemand die een paar uurtjes kan bijspringen, zodat je er zelf even tussenuit kunt om op te laden?” Doordat er weinig begrip is voor psychische problemen in de maatschappij, voelen patiënten en ouders zich vaak alleen staan en wordt hun netwerk steeds kleiner. “Het zou een optie kunnen zijn om lotgenotencontact te zoeken met mensen die in een vergelijkbare situatie zitten, zodat je ervaringen kunt delen en meer steun en begrip kunt krijgen. Ouders kunnen ook (anoniem) met MIND Korrelatie bellen, chatten of appen voor vragen, handvatten en om het juiste lotgenotencontact te vinden”, adviseert Valerie tot slot.

Nathalie vindt het heel moeilijk dat het wachten op goede hulp voor haar dochter en zoon zo lang duurt. “Soms lijkt het of deuren dichtgaan. Maar elke ‘nee’ is weer een andere ‘ja’. Ik probeer steeds weer stil te staan bij alles waarvoor ik dankbaar ben. Dus als ik me richt op het positieve, zie ik kleine wonderen in mijn leven. Zo ben ik het gaan zien en dat houdt me op de been.”

*Bron: 113