Kunnen we­ten­schap­pers bepalen of God bestaat?

Er zijn veel mensen op aarde, miljoenen, die niet in God geloven. Onder wetenschappers is dit zelfs een meerderheid. Dat is wetenschappelijk aangetoond. Onder Nobelprijswinnaars is zelfs nauwelijks een gelovige te vinden. Het lijkt erop dat slimme mensen niet geneigd zijn in God te geloven. Suggereert dit niet dat het gewoon problematisch is om in God te geloven?

Geen kwestie van wetenschap

Dit argument klinkt sterk, is veel gehoord en doet het goed aan de borreltafel. Maar het kost mij moeite om dit argument erg serieus te nemen. Het zegt mij weinig dat een bepaalde kleine groep in de Westerse (!) samenleving niet gelooft. Het verzwegen argument is dat wetenschappers beter in staat zijn te bepalen of God bestaat dan andere mensen. Dat lijkt me een twijfelachtige aanname. Wetenschappers blinken uit in bepaalde gebieden en vaardigheden. Dat zegt weinig over hun politieke standpunten, hun muzikale vaardigheden of hun capaciteit om een goede man, vrouw, vader of moeder te zijn. Het zegt net zo weinig over hun geloof. Dat je goed bent in scheikundige experimenten en daar alles van weet, heeft nu eenmaal niets van doen met het inschattingsvermogen of God bestaat of niet. Geloof is geen kwestie van wetenschap.

Niet bidden, maar handen wassen

Maar waarom heeft dit argument dan toch kracht? Dat heeft te maken met die laatste stelling dat geloof geen kwestie van wetenschap is. Velen zullen dat bestrijden en stellen dat wetenschap wel degelijk iets te zeggen heeft over geloof. Wetenschap sluit godsgeloof uit. Op veel punten lijkt dat natuurlijk ook zo. De wetenschap vult veel gaten die eerst werden gevuld door het geloof. Eerst de aarde centraal, nu de zon. Eerst schepping, nu evolutie. Eerst was de regenboog daar door God geplaatst, nu weten we hoe het echt komt. Ziekte een straf van God? Welnee, dat komt door bacteriën. Niet bidden, maar handen wassen! Waar we vroeger geloofden, hebben we nu de wetenschap.

Herhalen, voorspellen en bewijzen

Zo herinnert deze stelling eraan dat wetenschap en geloof even wat anders zijn. En daarmee ben ik bij het tweede deel van het antwoord op de vraag hoe wetenschap en geloof samengaan: ja, er is wel degelijk een spanning. De wetenschap geeft ons zekere kennis over wat we zien. De uitgangspunten van wetenschap zijn herhaalbaarheid, voorspelbaarheid en bewijsbaarheid. Iets wat je niet kunt zien en niet kunt bewijzen, valt daar bij voorbaat buiten. Zo is wat ik, en de meeste christenen met mij, onder geloof verstaan, al bij voorbaat uitgesloten. “Het geloof legt de grondslag voor alles waarop we hopen, het overtuigt ons van de waarheid van wat we niet zien,” staat in Hebreeën 11:2. God is niet te bewijzen en ook niet te zien. Met de wetenschap concluderen dat God niet bestaat, is zo een soort cirkelredenering.

• Lees ook: ‘Geloof in God is biologisch verklaarbaar’

Deze herinnering hebben we hard nodig. Ikzelf ook. Dit is de cultuur waarin we leven: wat je niet ziet, is er niet. Wat niet bewezen is, bestaat niet. Het valt dan niet mee om te geloven, ook al wil je dat wel graag. Wij halen gemakkelijk deze verschillende dingen door elkaar. Tegelijk is het al oud: de mensen zeiden ook tegen Jezus al: “Als we dat zien, zullen we geloven!” (Marcus 15:32). Terwijl Jezus benadrukt: “Gelukkig zijn zij die niet zien en toch geloven” (Johannes 20:29). Ook Paulus had al met dit argument te maken: “Maar wat in de ogen van de wereld dwaas is, heeft God uitgekozen om de wijzen te beschamen” (1 Korinte 1:27).

Wetenschap is mooi en veelbelovend. De kop moet niet in het zand. Maar als christen kun je niet kritiekloos volgen. Elke wetenschap is gebaseerd op vooronderstellingen. Blijf die blootleggen en blijf bij jezelf.

Beeld: Shutterstock

• Lees ook: Theoloog Marinus de Jong schreef boek over moeilijke geloofsvragen